δημοσίευση του ΕΡΕΥΝΗΤΗ κ. Νώντα Γαζή .
Από την αρχαιότητα και μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα το σημερινό Θιάκι θεωρούνταν απ’ όλους ότι ήταν η Ομηρική
Ιθάκη παρ’ όλο που υπήρχαν σοβαρές διχογνωμίες για την πόλη, τα Ανάκτορα, τα λιμάνια και τα βουνά της.
Και η παράδοση αυτή ισχύει ακόμη και μέχρι σήμερα για πολλούς, παρότι έχουν διαπιστωθεί σοβαρότατες διαφορές
μεταξύ των περιγραφών και των δεδομένων του Έπους και της πραγματικότητας.
Τα δεδομένα του έπους, όμως, αν δεν είναι ποιητικά επινοήματα, αλλά Ιστορικές και Γεωγραφικές αλήθειες, που
βεβαιώνονται από την σύγκριση με την πραγματικότητα και κυρίως με αποτελέσματα ανασκαφών, τότε μπορούν να
ανατρέψουν την παράδοση, όσο κι αν επικρατούσε αυτή επί αιώνες!
Εκείνο που προέχει στην έρευνα αυτή κατά προτεραιότητα είναι να διερευνηθεί αν οι περιγραφές του Όμηρου είναι
ορθές όσον αφορά τα νησιά του Ιονίου αλλά και την τοποθέτησή τους μέσα στο χώρο, και τον ευρύτερο αλλά και
μεταξύ τους, και κυρίως ως προς την ακριβή τοποθέτηση της Ομηρικής Ιθάκης αλλά και την μορφή της, ώστε να
μπορεί να προσδιοριστεί το δοξασμένο αυτό νησί! Και αν οι περιγραφές αυτές ταυτίζονται με το νησί που κατά
παράδοση θεωρείται ως η Ομηρική Ιθάκη, τότε αυτόματα θα προκύψει ότι το Θιάκι είναι η Ομηρική Ιθάκη. Σε
διαφορετική περίπτωση θα πρέπει να την αναζητήσουμε σε διαφορετικό νησί. Η άποψη ότι δεν πρέπει να
αναζητούμε την Ομ. Ιθάκη, επειδή ομόφωνα μία παράδοση εκατοντάδων χρόνων
θεωρεί πατρίδα του Οδυσσέα το σημερινό Θιάκι, πρέπει να εξετασθεί σε συσχετισμό με την αξία (και την
αξιοπιστία) αυτής της παράδοσης.
Πολλές Ομηρικές πόλεις και νησιά διατηρούν ακόμα το όνομά τους (Μυκήνες, Τίρυνθα, Αθήνα, Θήβα, Λέσβος,
Εύβοια, Κρήτη, Ζάκυνθος κ.ά), άλλες όμως πόλεις και άλλα νησιά, ακόμη και περιοχές ολόκληρες έχασαν τα Ομηρικά
τους ονόματα εξ αιτίας των μεταναστεύσεων των λαών στο τέλος της 2ης χιλιετηρίδας (Κάθοδος Δωριέων) και πήραν
τα ονόματα που έχουν σήμερα, όπως η Θεσσαλία, η Βοιωτία, η Πελοπόννησος, η Κέρκυρα, η Λευκάδα (η
Κεφαλονιά πολύ αργότερα πήρε το όνομά της από τον Ηρόδοτο),
ενώ πολλές πόλεις της 2ης χιλιετηρίδας καταστράφηκαν χωρίς να ξαναγίνουν ή ανοικοδομηθούν
σε άλλη θέση. Έτσι αντί των Μυκηνών ιδρύθηκε το Άργος και η σημερινή Σπάρτη
ανοικοδομήθηκε στην θέση της προϊστορικής (αν και σήμερα αμφισβητείται).
Ο Στράβων είχε τη γνώμη ότι η Ομηρική Τροία ήταν σε άλλη θέση από το μεταγενέστερο Ίλιο,
και μολονότι η παράδοση τις ήθελε στην ίδια θέση, όλοι σχεδόν οι μελετητές του 19ου αιώνα
ακολούθησαν τον Στράβωνα και διαψεύστηκαν. Το αντίστροφο έγινε με την Ομηρική Πύλο,
που οι μελετητές ακολούθησαν την παράδοση και όχι τον Στράβωνα, που υποστήριζε ότι καμία
από τις δύο πόλεις της εποχής του που είχαν το όνομα Πύλος δεν ανταποκρίνονταν στην Ομηρική περιγραφή. Είναι
ένα παράδειγμα που δείχνει πως η παράδοση δεν είναι πάντα ορθή και ότι ο Στράβωνας δεν είναι αλάνθαστος και
δεν μπορούν να αποτελούν σε κάθε περίπτωση ξεκίνημα για τις έρευνες! Αυτό βέβαια κατά κανένα τρόπο δεν
σημαίνει ότι η παράδοση δεν έχει μεγάλη αξία για τις αρχαιολογικές και γεωγραφικές έρευνες και πρέπει να
αγνοηθεί.
Ούτε και οι αυθεντίες πάντα είναι αλάνθαστοι. Ο μεγάλος Σλήμαν οριοθέτησε την Ομηρική Ιθάκη στον Πισαετό του
σημερινού Θιάκι στο νότιο τμήμα του και ήρθε ο συνεργάτης του ο Νταίρπφελντ και διαπίστωσε ότι η αρχαία πόλη,
που ανευρέθηκε ήταν δημιούργημα του 8ου αιώνα π.Χ και σύμφωνα με Ιστορικά δεδομένα του Παυσανία ήταν η
πόλη Αλαλκομενές. που κατά πάσα πιθανότητα μετακόμισε από το νησί της ενέδρας των μνηστήρων εναντίον του
Τηλέμαχου, την Αστερίδα, κατά τις μετακινήσεις που ακολούθησαν την Κάθοδο των Δωριέων. που κατά τον
Απολλόδωρο η πόλη ή ο οικισμός αυτός ήταν στο διάμεσο δύο αμφίδυμων λιμένων (όμοιων κολπίσκων) του
νησιού,
το οποίο είχε ανεμοδαρμένα ύψη για μακρινή παρατήρηση και ήταν τοποθετημένο νοτιοανατολικά της Ομηρικής
Ιθάκης και πάνω στη διαδρομή του Τηλέμαχου που έρχονταν από την Πύλο.
Για να προσδιορισθεί λοιπόν η θέση μιας Ομηρικής περιοχής, πρέπει πρώτα – πρώτα να δούμε τι λέει ο Όμηρος
σχετικά με τη θέση και τη μορφή της. Κι αν η εικόνα που σχηματίζεται από τα λεγόμενα του ποιητή συμφωνεί με την
τοπική παράδοση, η παράδοση είναι ορθή. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει ή η παράδοση να μην είναι ορθή ή τα
γραφόμενα του Όμηρου. Για την πρώτη περίπτωση έχουμε δικαίωμα να σκεφθούμε την πιθανότητα αλλαγής ή
μετάθεσης του ονόματος, που ξέρουμε ασφαλώς ότι συμβαίνει από άλλες περιπτώσεις. Και την υπόθεσή μας αυτή
έχουμε τώρα τον τρόπο να την ελέγξουμε με ανασκαφές στη θέση που προσδιορίζει το έπος για την εύρεση
κατάλοιπων οικισμού Αχαϊκής εποχής. Σε περίπτωση επιτυχίας των ανασκαφών των επών, ως προς τη θέση,
δικαιούμαστε να αγνοήσουμε την παράδοση και να δεχτούμε, ότι η θέση είναι αυτή που αναφέρεται στο Έπος. Αν οι
ανασκαφές αποτύχουν και η μεταφορά του ονόματος δεν μπορεί να αποδειχθεί, τότε η ανακρίβεια είναι στα δεδομένα
του Όμηρου.
Μ’ αυτόν τον τρόπο έγινε προσπάθεια να προσδιορισθεί η θέση της Ομηρικής Ιθάκης. Και το αποτέλεσμα δεν
ευνόησε την παράδοση μέχρι σήμερα. Το σημερινό Θιάκι, που η παράδοση το θέλει να ταυτίζεται με την Ομηρική
Ιθάκη, παρ’ όλες τις δεκάδες και εκατοντάδες επισκέψεις Ομηριστών, Γεωγράφων, Μελετητών, Ιστορικών,
Ιστοριοδιφών, Περιηγητών κ. ά. Μελετητών και παρ’ όλες τις τεράστιες ανασκαφικές προσπάθειες από δεκάδες
ανασκαφικές έρευνες, δεν βρέθηκε ούτε το ανάκτορο του Οδυσσέα, καθώς επίσης και όλες οι περιγραφές του
Όμηρου όχι απλά δεν ταυτίζονται με το νησί αυτό, αλλά και απέχουν πολύ από τις περιγραφές του Όμηρου.
Αυτό πρώτος το διαπίστωσε με πολύ νηφαλιότητα και με ευφυή μελέτη του Ομηρικού κειμένου ο Νταίρπφελντ, που
ήταν και ο πρώτος ο οποίος αμφισβήτησε τις απόψεις του μεγάλου Γεωγράφου Στράβωνα και μάλιστα φώτισε την
έρευνα τοποθετώντας της σε σωστές βάσεις, μιας και ο Στράβων ουδέποτε επισκέφθηκε την περιοχή των Ιόνιων
νησιών και στηρίχθηκε αποκλειστικά στην παράδοση, η οποία δυστυχώς τον εξέθεσε, κι αυτός εξέθεσε την
μελλοντική έρευνα! Η παράδοση τον εξέθεσε, γιατί όλες οι περιγραφές της Ομηρικής Ιθάκης δεν έχουν σχεδόν καθ’
ολοκληρίαν καμία σχέση με το μικρό αυτό νησί από τα 4 της περιοχής του Βασιλείου του Οδυσσέα. Και βέβαια
υπάρχουν δύο κραυγαλέες αρνητικές τοποθετήσεις του Στράβωνα, που τον εκθέτουν ανεπανόρθωτα και αυτόν κατά
κύριο λόγο αλλά και τους ερευνητές οι οποίοι άκριτα και χωρίς προσωπική έρευνα και μελέτη του Ομηρικού κειμένου
τον αντιγράφουν.
Το πρώτο είναι ότι ερμήνευσε τη λέξη «Ζόφος» ως Βοριά, που είναι τραγικό σφάλμα. Κι αυτό έγινε για να
κατοχυρώσει το σημερινό Θιάκι ως Ομ. Ιθάκη, κι αυτό είναι κορυφαίο λάθος για τον πατέρα της Επιστήμης της
Γεωγραφίας!
Το δεύτερο είναι η τοποθέτηση του Δουλίχιου, του μεγαλύτερου και πλουσιότερου, με τους περισσότερους
μνηστήρες στην Πηνελόπη (παρά δύο τους μισούς από το σύνολο όλων των νησιών) και με την μεγαλύτερη ναυτική
δύναμη από όλα τα νησιά του βασιλείου του Οδυσσέα, στις μικρές και ασήμαντες Εχινάδες, που οι πάντες πριν απ’
αυτόν τις περιγράφουν ακατοίκητες (με προεξέχοντες τον Σκύλακα τον Καρυανδέα, 6ος π.Χ αιώνας και τον κορυφαίο
Ιστορικό Θουκυδίδη, 5ος π.Χ αιώνας και οι δύο πολύ κοντινοί στην εποχή του Όμηρου κι όχι 8 αιώνες απόμακροι,
όπως ο Στράβων), αλλά και η μέχρι σήμερα άποψη που επικρατεί είναι ότι εκτός από τις Οινιάδες (κι αυτές από τον
6ο ή 5ο π.Χ αιώνα κατοικήθηκαν) κανένα νησί δεν είχε ζωτικό χώρο τέτοιο που να μπορεί να θρέψει τον
οποιονδήποτε οικισμό, και κατά κανένα τρόπο να μπορεί να θεωρηθεί οποιοδήποτε απ’ αυτά ως Δουλίχιο. Και
Το τρίτο, για το οποίο κανείς δεν μπορεί να του επιρρίψει πολύ σοβαρές ευθύνες, είναι ότι θεώρησε την σημερινή
Λευκάδα ως ακρωτήρι της Ακαρνανίας, με αποτέλεσμα να την απορρίψει από τα 4 Ομηρικά νησιά του Οδυσσέα. Κι
αυτό γιατί ουδέποτε επισκέφθηκε την περιοχή για να διαπιστώσει με τα δικά του μάτια τον Πορθμό των 22.500 στρ.
που χωρίζει την Λευκάδα από την Ακαρνανία, αλλά βασίστηκε στο γεγονός ότι οι Κορίνθιοι καθάρισαν και
εκβάθυναν τον προϋπάρχοντα Δίαυλο για να περνούν τα πλοία τους, που ήταν σαφώς μεγαλύτερα και βαθύτερα απ’
τα παλιότερα, μιας και επεκτάθηκαν προς Ιταλία. Αυτό τον οδήγησε να θεωρήσει την Λευκάδα ως χερσόνησο. Οι
Κορίνθιοι, ως γνωστόν έκαναν μια τεράστια προσπάθεια επέκτασης της επιρροής τους στη Δυτική Ελλάδα με
αποικισμό μεγάλου μέρους της Ακαρνανίας καθώς επίσης της Λευκάδας και της Κέρκυρας των μεταδωρικών χρόνων
και είχαν επεκταθεί και προς την Ν. Ιταλία και τη Σικελία. Έτσι με το καθάρισμα του Δίαυλου που υπήρχε μέσα στον
Πορθμό απέφευγαν το πολύ δύσκολο πέρασμα του Λευκάτα, αλλά και έλεγχαν τη δίοδο των πλοίων με όλες τις
ευνοϊκές συνέπειες γι’ αυτούς. Καθαρισμό είχαν κάνει και οι Λέλεγες περί το 2.500 π.Χ., όπως αναφέρεται στην
Μυθολογία και πρέπει να ξαναέκαναν καθαρισμό και οι Φοίνικες, οι οποίοι ασφαλώς άφησαν στο πέρασμά τους Ιερό
στην Θεά Αφροδίτη, που ήταν η κύρια Θεά τους, σε ένα από τα 2-3 νησάκια που ενυπάρχουν μέσα στον μεγάλο
Πορθμό, που χωρίζει τη Λευκάδα από την Ακαρνανία. Μάλιστα εκεί στο Ιερό αυτό της Αφροδίτης (κατά πάσα
πιθανότητα στο σημερινό νησάκι του Αγ. Νικολάου) σταμάτησε και διανυκτέρευσε κατά τον Οβίδιο στις
Μεταμορφώσεις του, ο Αινείας ερχόμενος από Κρήτη και Στροφάδες και πριν καταλήξει στον Ναό του Απόλλωνα του
Ακτιακού, που σημαίνει ότι την εποχή που έγραφε ο Οβίδιος τις Μεταμορφώσεις του οι πληροφορίες στην Ιταλία ήταν
ότι ο Δίαυλος στον Πορθμό της Λευκάδας ήταν ανοιχτός και πλεύσιμος! Σε αντίθεση, κατά την εποχή που έγραφε ο
Βιργίλιος την Αινειάδα του, κατά πάσα πιθανότητα οι πληροφορίες ήταν ότι δεν ήταν πλεύσιμος ο Πορθμός, με
αποτέλεσμα ο Βιργίλιος να περάσει τον Αινεία από τον Λευκάτα, πληροφορώντας μας μάλιστα ότι το πέρασμα του
Λευκάτα το φοβόντουσαν πολύ οι Ναυτικοί!
Αυτό όμως δεν χαρακτηρίζει την Λευκάδα ως χερσόνησο, όπως διατείνεται ο Στράβων, για να την αποκλείσει από τα
4 νησιά του Οδυσσέα. Απλά λέξη «χερσόνησος» δεν υπήρχε στην εποχή του Όμηρου! Η λέξη χερσόνησος για
πρώτη φορά εμφανίστηκε στην Ελληνική Γλώσσα και μάλιστα σε γραπτό κείμενο πρώτος την δημιούργησε ο
Ηρόδοτος! Τα σοβαρότερα Ομηρικά Λεξικά δεν περιλαμβάνουν την λέξη «χερσόνησος», γιατί μέχρι τότε δεν υπήρχε
αυτή η λέξη με συνέπεια να ονομάζονται νήσοι. Την προσθήκη του προθέματος χερσο- πρόσθεσε ο Ηρόδοτος γύρω
στο 450 π.Χ. Μέχρι τότε οι χερσόνησοι ονομάζονταν νήσοι. Σε άλλο κεφάλαιο αναλύεται αυτό το θέμα και
αναφέρεται και το γεγονός ότι ακόμη και τον 1ο π.Χ αιώνα δεν έχει ακόμη επικρατήσει η λέξη «χερσόνησος», μιας
και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασεύς (60 π.Χ. – 7 π.Χ) χρησιμοποιεί την λέξη ΝΗΣΟΣ για να περιγράψει το πρώτο πόδι
της Χαλκιδικής, την Χερσόνησο της Παλλήνης ή Χερσόνησο της Κασάνδρας!
Τι σημαίνει αυτό: ότι στην Ομηρική εποχή με απόλυτη βεβαιότητα η σημερινή Λευκάδα αποκαλούνταν ΝΗΣΟΣ,
ακόμη κι αν ήταν κλειστός ο Δίαυλος και δεν υπήρχε πέρασμα πλοίων, ακόμη κι αν ήταν χερσόνησος πραγματικά
και δεν υπήρχε ο Πορθμός των 22.500 στρ.
Με αυτό το ιστορικό δεδομένο η Λευκάδα και ήταν ΝΗΣΟΣ αλλά και αποκαλούνταν ΝΗΣΟΣ! Κανείς δεν πρέπει να
αμφισβητεί ότι στα Ομηρικά χρόνια η Λευκάδα αποκαλούνταν ΝΗΣΟΣ. Η Πελοπόννησος, που αποδεδειγμένα δεν
ήταν ποτέ ΝΗΣΟΣ, όμως τότε που πήρε το όνομά της, ΝΗΣΟΣ ονομάστηκε, ΝΗΣΟΣ του ΠΕΛΟΠΑ =
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ! Παραμένει δε και σήμερα χερσόνησος και μετά την τομή του Ισθμού! Το ίδιο συνέβηκε και με την
χερσόνησο Σλέσβιγκ-Χολστάιν και την Γιουτλάνδη στην Δανία και εδώ με την χερσόνησο της Παλλήνης ή
Κασσάνδρας, το πρώτο πόδι της Χαλκιδικής, που κόπηκε. Αν η Λευκάδα ήταν χερσόνησος, θα έπρεπε να παραμείνει
και μετά το άνοιγμα του δίαυλου χερσόνησος. Η φύση μιας χώρας και μιας περιοχής δεν αλλάζει με τομές
ανθρώπινων χεριών! Εξ άλλου γνωρίζουμε πως οι κύριοι και υπεύθυνοι της Λευκάδας από την Αρχαιότητα ως
σήμερα φροντίζουν να διατηρούν τον δίαυλο ανοιχτό, απομακρύνοντας περιοδικά τα φερτά υλικά που κάθε φορά
συγκεντρώνονται και δημιουργούν προβλήματα στην ναυσιπλοΐα. Συνεπώς η Λευκάδα ονομάζονταν και
χαρακτηρίζονταν πάντοτε νησί και δεν είναι υποχρεωτικό να δεχτούμε την άποψη του Στράβωνα, ότι πριν τον
καθαρισμό του δίαυλου από τους Κορίνθιους για εξυπηρέτηση της ναυσιπλοΐας τους, ήταν χερσόνησος. Το ίδιο
είμαστε υποχρεωμένοι να αποδεχτούμε κι αν ακόμη είχε σε κάποια σημεία δημιουργηθεί Ισθμός από φερτά υλικά και
οι Κορίνθιοι τον διάνοιξαν. Η Λευκάδα, η Κεφαλονιά, το Θιάκι, η Ζάκυνθος και η Κέρκυρα ήταν πάντα νησιά και πριν
τους παγετώνες και μετά το πέρας των παγετώνων. Μόνο κατά την διάρκεια των παγετώνων (2.000.000 – 10.000
π.Χ) και την μείωση της στάθμης των θαλασσών και της Μεσογείου κατά 200 μ. είχαν ενωθεί η μεν Κέρκυρα στην
Θεσπρωτία και η Λευκάδα με την Αιτωλοακαρνανία. Την ίδια εποχή των παγετώνων η Κεφαλονιά ήταν ενωμένη με
το Θιάκι και την Ζάκυνθο και τα τρία μαζί ήταν ενωμένα με τη Λευκάδα και αποτελούσαν ένα ακρωτήριο της
Ακαρνανίας και απέκτησαν την σημερινή τους μορφή με την λήξη των παγετώνων το 10.000 π.Χ. Το γεγονός ότι η
σημερινή Λευκάδα βρίσκονταν σε πολύ κοντινή απόσταση από την Ακαρνανία, κι αυτό είναι αποδεκτό και δεδομένο.
Επίσης είναι δεδομένο ότι σε διάφορες χρονικές περιόδους η πρόσβαση απ’ την ξηρά ήταν σχετικά εύκολη, κι αυτό
εξηγείται με την είσοδο των Λέλεγων, αλλά και των Δωριέων και των Τούρκων, οι οποίοι (Τούρκοι) μπήκαν και
κατέκτησαν την Λευκάδα για 200 χρόνια, όταν τα άλλα Επτάνησα ήταν κάτω από τους Ενετούς. Και αναφέρω
αυτούς τους Λαούς και τις φυλές που δεν χρησιμοποίησαν πλοία για να εισβάλουν σ’ αυτήν.
Αλλά αν στα Ομηρικά χρόνια η Λευκάδα δεν ήταν νησί, τότε ποιο είναι το τέταρτο νησί που αναφέρει ο Όμηρος; Ή
έκανε λάθος ο Όμηρος; Επειδή το λάθος φαίνεται απαράδεκτο, έγιναν κάθε λογής προσπάθειες για να βρεθεί το
τέταρτο νησί. Και μόνο πως είναι η Λευκάδα δεν δέχονται. Γιατί αν αποδεχτούν την Λευκάδα σαν νησί, θα
αναγκαστούν να παραδεχτούν, ότι η Ομηρική Ιθάκη είναι η Λευκάδα. Γιατί είναι η μόνη «πανυπερτάτη προς ζόφον»,
γιατί είναι η μόνη πολύ κοντά στην Ακαρνανία και χρησιμοποιούσε ανέκαθεν και χρησιμοποιεί ακόμη και μέχρι
πρόσφατα πορθμείο και πορθμείς κι όχι πλοίο και ναύτες για να μεταφέρει τα πάντα σχεδόν απ’ την ηπειρωτική
χώρα. Γιατί όλα τα άλλα είναι πολύ μακριά απ’ τη στεριά και πολύ κοντινά στην Ηλεία, σε αντίθεση με την Λευκάδα
που είναι απόμακρη από την Ηλεία, αλλά πολύ κοντινή στην Ακαρνανία όπως προείπαμε. Η Λευκάδα είναι με το
Ομηρικά δεδομένα η Δυτικότερη όλων, ενώ τα άλλα τρία είναι προς την αυγή και τον ήλιο, δηλ. προς την Ανατολή
και τον Νοτιά, μιας και ο Ήλιος συνεχώς είναι πάντα προς το Νοτιά στο Β. Ημισφαίριο, όπου διαβιούμε! Η
τοποθέτηση από τον Στράβωνα του Δουλίχιου στις ακατοίκητες Εχινάδες, είναι μια εντελώς εκτός Ομηρικού κειμένου
άποψη! [Η πρώτη εικόνα δείχνει τα Ομηρικά Νησιά με τα σημερινά και τα Ομηρικά τους Ονόματα. Η δεύτερη εικόνα
δείχνει τον Προσανατολισμό της Ομηρικής Εποχής]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου