Ο Μπάμπης Κατσίμπας είναι δεινός ομηριστής.
Πολύ σύντομα αναμένεται να εκδοθεί το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο: «Οδυσσεύς Λαερτιάδης - Το τραγούδι των Σειρήνων στα Ομηρικά έπη», όπου δίδονται απαντήσεις σε μερικά από τα πιο συναρπαστικά ερωτήματα των ομηρικών κειμένων.
Το Οδυσσεύς Λαερτιάδης θα είναι ο υπέρτιτλος όλων των βιβλίων της σειράς που σχεδιάζει να εκδώσει ο κ. Κατσίμπας.
Κι επειδή σήμερα, πιο πολύ από κάθε άλλη ιστορική στιγμή του πάσχοντος Ελληνισμού, έχει σημασία να μνημονεύουμε τον Όμηρο, που αποτελεί στην κυριολεξία τη «ρίζα της ρίζας μας» συλλογίστηκα να καταγράψω τις απόψεις του σε μία εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη…
Ο τίτλος της όλης συνέντευξης [Αιχμάλωτος του Ομήρου] οφείλεται σε μια εκπληκτική φράση του κ. Κατσίμπα....
Ερώτηση 1
Αγαπητέ κ. Μπάμπη Κατσίμπα , δώστε μου μια σχετικά σύντομη αυτοπροσωπογραφία σας.
Απάντηση 1:
Γεννήθηκα στην Αθήνα τη δεκαετία του 50,από γονείς Ρουμελιώτες, και τη δεκαετία του 60 είχα τις μεγάλες μου εφηβικές ανησυχίες. Έπαιρνα το λεωφορείο και πήγαινα στο Σούνιο, στο ναό του Ποσειδώνα, όπου οραματιζόμουν τον αρχαίο στρατό και στόλο των Μυκηναίων να επιστρέφει από την Τροία και έγραφα ποιήματα για τον γυρισμό τους.
Δεν τον γνώριζα τον Όμηρο καλά. Όμως τον αγαπούσα. Δεν ήμουνα ιδιαίτερα καλός μαθητής και τα αρχαία σαν μάθημα μου ήταν απόμακρο. Ακολούθησα θετική κατεύθυνση (στο Πρακτικό – όπως το λέγανε τότε).
Σπούδασα τεχν. Πολιτικός Μηχανικός και στη συνέχεια Περιβαλλοντικές Επιστήμες (EnvironmentalSciences στο πανεπιστήμιο του Denver, Colorado με διπλή κατεύθυνση (Major) σε Οικολογία και Γεωγραφία. Ήμουνα περήφανος που ήμουνα από τους πρώτους επιστήμονες στη χώρα μου στους τομείς αυτούς (classof‘80). Μετά κατάλαβα ότι η κομματική ταυτότητα ήταν σπουδαιότερο εφόδιο στην Ελλάδα από την επαγγελματική κατάρτιση.
Εργάστηκα στο Υπουργείο Περιβάλλοντος στον Τομέα της Διαχείρισης και Προστασίας της Φύσης και του Τοπίου, από το 81 μέχρι και πρόσφατα που συνταξιοδοτήθηκα. Μου άρεσε η δουλειά αυτή, που είχε σκοπό την ανάλυση των φυσικών διεργασιών. Η τρομερή και αδυσώπητη γραφειοκρατία δεν μου άρεσε. Αλλά έπρεπε να διασφαλίσω τα προς το ζην.
Μου αρέσουν πολύ η μουσική και η ποίηση. Ο ίδιος παίζω αρκετά μουσικά όργανα όπως κιθάρα, μπάσο, μπάντζο, φυσαρμόνικα, ντραμς και κρουστά. Έχω δημιουργήσει διάφορες μπάντες, κυρίως Ροκ και Ποπ μουσικής και έχω παίξει με τους φίλους μου σε διάφορα μπαράκια κυρίως της Αθήνας, για δική μας ευχαρίστηση και των φίλων μας.
Εξακολουθώ επίσης να γράφω ποίηση. Έχω εκδώσει και έχω κυκλοφορήσει δύο ποιητικές συλλογές που υμνούν τον έρωτα: Το «ΠΟΙΗΣΗ – ΟΙΗΣΗ – ΜΥΗΣΗ» και το «ΣΕΚΟΝΤΟ ΣΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΣΕΙΡΗΝΩΝ». Την ποίηση την θεωρώ σαν αντίβαρο σε μία τεχνοκρατική σκέψη.
Ερώτηση 2
Γιατί ο Όμηρος; Εννοώ τι ήταν αυτό που σας έκαμε να αφιερώσετε τόση ενέργεια, τόσο πάθος και τόσο χρόνο στη μελέτη των ομηρικών επών…
Απάντηση 2:
Ίσως γιατί οι εφηβικές μου ανησυχίες βρήκαν διέξοδο το 1992 όταν μετακόμισα στη Λευκάδα για κάποια χρόνια. Στην είσοδο του νησιού υπήρχε μια πινακίδα που έγραφε «ΛΕΥΚΑΔΑ Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΙΘΑΚΗ», κάτι που με είχε σοκάρει τότε γιατί πίστευα ότι η Ιθάκη που ονομάζουμε σήμερα ήταν και η πραγματική Ιθάκη του Οδυσσέα. Το ενδιαφέρον και η περιέργεια να μάθω συναγωνίζονταν μέσα μου σε μια πάλη με την σκληρή πραγματικότητα της Ελληνικής επαρχίας και το κυνήγι που υπήρχε και υπάρχει εκεί, του τουριστικού εισοδήματος.
Βρέθηκα ξαφνικά να φυλλομετρώ τη θεωρία του Wilhelm Dorpfeld (αρχαιολόγου του Σλήμαν – ο Σλήμαν δεν ήταν αρχαιολόγος) και το βιβλίο του ALTITHAKA (ΑΡΧΑΙΑ ΙΘΑΚΗ) βρέθηκε να με συντροφεύει παντού.
Δεν μπόρεσα ακόμα επίσης ποτέ να πιστέψω πως αυτό το μικρό σχετικά βραχώδες νησάκι, που σήμερα φέρει το όνομα της γης του Οδυσσέα, θα μπορούσε να ήταν η πραγματική Ιθάκη του Ομήρου.
Ο Όμηρος αναφέρει νερά. Πηγές. Εκεί, όταν πήγα, δεν βρήκα τίποτα τέτοιο, εντυπωσιακό, παρά μονάχα ένα μικρό εργοστάσιο αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού για να πίνουν νερό οι κάτοικοι του μικρού και όμορφου νησιού αυτού. (Ο Όμηρος αναφέρει ότι η Ιθάκη του Οδυσσέα έχει πολλές πηγές και ποτίστρες (ν 237, 249).
Οι σχέσεις μου με το αντικείμενο και τα περιεχόμενα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ήταν όμως πολύ περιορισμένες και περιχαρακωμένες μέσα στα απομεινάρια της μνήμης μου, από την περίοδο της σχολικής διδασκαλίας και της εφηβείας μου. Λίγες εικόνες από τις μάχες της Τροίας στριφογύριζαν αταξινόμητες στο μυαλό μου καθώς και μερικές σκηνές από την Οδύσσεια, όπως αυτή της Κίρκης που μεταμόρφωσε σε γουρούνια τους συντρόφους του Οδυσσέα, ή αυτή του Κύκλωπα Πολύφημου, την ώρα που ο πανούργος βασιλιάς της Ιθάκης τον τύφλωνε...
Από τη μελέτη συνέλαβα τον εαυτό μου να ονειροπολεί και να προσπαθεί να διαπεράσει πίσω από τους στίχους, σαν να υπήρχαν και άλλοι στίχοι αόρατοι, κρυμμένοι μέσα στο γύρισμα των χιλιετιών και των αιώνων που μου ζητούσαν επιτακτικά να βγουν στην επιφάνεια, σαν να ασφυκτιούσαν. Οι κώδικες έπρεπε επιτέλους να σπάσουν και να φανεί η αλήθεια που βρίσκονταν κρυμμένη καλά πίσω από παρομοιώσεις, προσωποποιήσεις, μεταφορές και αλληγορίες πολλές φορές ακόμα και στον ίδιο στίχο.
Ο Πλούταρχος έχει πει:
«Όμηρος και πρώτος και μέσος και ύστατος και παντί, παιδί και ανδρί και γέροντι τοσούτον αφ’αυτούδίδωσιν, όσον έκαστος δύναται λαβείν»
Βέβαια, εγώ δεν ήμουν πλέον παιδί. Είχα όμως εμπλουτίσει το οπλοστάσιό μου με τη μόρφωση και τη γνώση. Μέσα μου ξύπνησε ο γεωγράφος. Και άρχισα να ψάχνω τη γεωγραφική τεκμηρίωση των απόψεων του Γερμανού αρχαιολόγου. Σε μερικά σημεία συμφωνούσα σε άλλα πάλι όχι. Το θέμα προέκυψε έντονα όταν στη θέση των σημείων που άφηνε, σχετικά ατεκμηρίωτα, ο Dorpfeld, έπρεπε να βρω άλλα αντίστοιχα σημεία που να ανταποκρίνονται επακριβώς με τις περιγραφές του Ομήρου.
Κατάντησα γραφικός. Με τον Όμηρο υπό μάλης και τις περιγραφές του Ομήρου να στροβιλίζουν στο νου μου περπατούσα όλη τη Λευκάδα και έκανα συγκρίσεις και υποθέσεις. Κατέστρωνα οδοιπορικά των πρωταγωνιστών της Οδύσσειας και σχεδίαζα χάρτες. Άρχισα να επισκέπτομαι και τη γύρω περιοχή και γράφτηκα ιστιοπλοΐα για να γνωρίσω τη θάλασσα του Ιονίου και τους ανέμους του Οδυσσέα.
Αγόρασα στρατιωτάκια, αρχαίους Έλληνες,και έκανα αναπαραστάσεις των μαχών από την Ιλιάδα. Άλλες φορές πάλι τα κρατούσα στα χέρια μου τα στρατιωτάκια αυτά - αρχαίους πολεμιστές -και διάβαζα τον διάλογο που είχαν αναμεταξύ τους από την Ιλιάδα. Ήθελα μα μπω στο πετσί των Ομηρικών ηρώων. Έγινα πάλι παιδί και προσπάθησα να κρατηθώ από το παιδικό αυτό μυαλό - σφουγγάρι που απορροφά τη γνώση.
Ερώτηση 3
Τι μπορεί να αποκομίσει ως Γνώση, ένας σύγχρονος άνθρωπος [και όχι μόνον Έλληνας] από τα έργα του Ομήρου;
Απάντηση 3:
Ο Όμηρος εκθέτει γνώσεις από όλους τους τομείς των τεχνών και των επιστημών, όπως ιστορίας, γλωσσολογίας, μαθηματικών, αστρονομίας, γεωγραφίαςμέχρι ακόμα και συνταγές ..μαγειρικής.
Δεν είναι τυχαίο, ότι στη γιορτή των Παναθηναίων, εκείνοι από τους προγόνους μας που μεγαλούργησαν και έχτιζαν Παρθενώνες,απήγγειλαν Όμηρο.
Η σκέτη όμως γνώση της φύσης και των φαινομένων της όμως δεν είναι η καθεαυτή ζητούμενη. Η δυνατότητα της ανάπτυξης της κριτικής σκέψης είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά του Ομήρου.
Η αναζήτηση και η έρευνα με κατεύθυναν, από τις μεγάλες λεωφόρους της απαθούς αποδοχής του μύθου, στα στενά και δύσβατα μονοπάτια της αντίληψης, για τις αποκρυσταλλωμένες αλήθειες της ανθρώπινης σκέψης, για τα επιτεύγματα ενός προηγμένου πολιτισμού. Ο πολιτισμός αυτός έφτασε πολύ ψηλά και η ανθρωπότητα δεν έχει γνωρίσει παρόμοιο έκτοτε. Εκεί η φιλοσοφία, οι τέχνες και οι επιστήμες, η τεχνολογία και η τεχνογνωσία προχώρησαν τόσο πολύ, ώστε ακόμα και σήμερα είναι πολύ δύσκολο να τις παρακολουθήσουμε... (Θα το διαπιστώσετε σε ένα από τα επόμενα βιβλία μου όπου ο Όμηρος εκθέτει γνώσεις υποατομικής φυσικής ή φυσικής υψηλής ενέργειας!)
Αυτός, ο πολιτισμός άφησε τα ίχνη του στις πέτρες και στα κρυπτογραφημένα μηνύματά του σαν ανάμνηση για τις κατοπινές γενεές. Άφησε όμως και ένα ασύγκριτα μεγάλο κληροδότημα στην ανθρωπότητα. Το μεγαλύτερο δώρο που έγινε ποτέ στους ανθρώπους.
Την ΙΛΙΑΔΑ και την ΟΔΥΣΣΕΙΑ.
Σίγουρα λοιπόν υπάρχει μεγάλο όφελος από την ανάγνωση των Ομηρικών Επών.
Ερώτηση 4
Είναι γνωστό ότι, στα πλαίσια της νεώτερης δυτικής διανόησης και της επιρροής του ορθολογισμού, έχει αμφισβητηθεί η παράδοση, που αποδίδει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε έναν και μοναδικό ποιητή, που ήταν υπαρκτό πρόσωπο και ονομάζονταν Όμηρος.
Το λεγόμενο Ομηρικό ζήτημα, θέτει κυρίως, τρία ερωτήματα…
-Πρώτον, αν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ήσαν έργα ενός και μόνον ποιητή ή μήπως αποτελούν συρραφές παλαιότερων αφηγηματικών τραγουδιών, που απαγγέλλονταν από διάφορους αοιδούς, στον χώρο της ανατολικής μεσογείου;
-Δεύτερον, αν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι έργα του ίδιου ποιητή ή μήπως γράφτηκαν από διαφορετικούς καλλιτέχνες, σε διαφορετική χρονική περίοδο;
-Τρίτον, αν ο ποιητής ή οι ποιητές των ομηρικών επών αναφέρονταν σε γεγονότα σύγχρονα με την εποχή τους ή ιστορούσαν παλαιότερες ανδραγαθίες ηρώων…
Για το Ομηρικό ζήτημα έχει χυθεί πολλή μελάνη, διεθνώς και ακόμα συζητιέται μετά πολλού πάθους, στους χώρους των ευρωαμερικάνικων πανεπιστημίων.
Ποια είναι η δική σας γνώμη επί αυτου;
Απάντηση 4:
Έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις κατά καιρούς για το «Ομηρικόν Ζήτημα».
Το 1775, ο Goethe, σαν παιδί, προσεύχεται στον «Άγιο Όμηρο». Η ενωτική όμως θεωρία, παρόλο που επικροτήθηκε από αυτόν, δεν κατόρθωνε να ξεπεράσει τα εμπόδια. Ο ασθενής αλλά επιθετικός ισχυρισμός του Wolf, ότι εκείνη την εποχή ήταν άγνωστη η γραφή στην Ελλάδα, δεν είχε ανατραπεί ακόμη. (Το 1951 από τους Βέντρις και Τσάντγουικ έγινε γνωστό ότι η Γραμμική Β ήταν ξεκάθαρα Ελληνική γραφή). Κάποιος άλλος, ο Lachmann, το 1837, δήλωνε πως είχε ανακαλύψει τα “χάσματα” και τις “ραφές” που ένωναν τα δεκαέξι περίπου τραγούδια, κατ’αυτόν, που αποτελούσαν την Ιλιάδα. Ήταν μια εποχή, που λες και είχαν βαλθεί όλοι τους να κατακερματίσουν τον Ομηρο. ΟViktorHehn, μαθητής του Lachmann, περιγράφει σε μία διάλεξη για τον Όμηρο στην Αγία Πετρούπολη το 1865, ότι το Ομηρικό Έπος, είναι ποίηση καθαρά φυσική.
«Οπως η φύση όπως η οργανική ζωή, το ίδιο και το έπος δεν είναι κάτι το κατασκευασμένο, παρά δημιουργείται και αναπτύσσεται μόνο του, από εσωτερική νομοτέλεια, στο πρωινό όνειρο της ανθρώπινης ιστορίας. Τη σχέση του επιμέρους προς το σύνολο , θα πρέπει να τη φανταστούμε παρόμοια με τις ομαδικές-κοινωνικές εργασίες των ζώων π.χ των μελισσών όπου τα άτομα επιδιώκουν ασυναίσθητα ένα σκοπό που όταν επιτελεσθεί παρουσιάζεται στον παρατηρητή σαν έργο μιας συνειδητής νοητικής λειτουργίας…»
Δεν αναρωτιέται όμως ο ίδιος, ότι το ίδιο φαινόμενο δεν έχει επαναληφθεί σε καμία άλλη περίπτωση, όπως π.χ. για τα έργα του Ησιόδου που από αρκετούς θεωρήθηκε σαν σύγχρονος του Ομήρου από την αρχαιότητα ακόμα, και σε κανένα άλλο ποιητικό -λογοτεχνικό έργο τουλάχιστον δεν παρουσιάζεται, με τέτοια δύναμη σύνθεσης και συνέχειας.
Αναφέρω πάλι έναν από τους χαρακτηριστικούς «αμφισβητησίες» του Ομήρου. ΤονW. Shadewaldt, τον οποίο δυστυχώς αρκετοί Έλληνες πανεπιστημιακοί τον είχαν εκλάβει ως πρότυπο.
Ο W. Shadewaldt, επιστρατεύοντας όλα τα λογοτεχνικά του χαρίσματα, δίνει την δικιά του ερμηνεία, όπως του φάνηκε ότι ήταν πλησιέστερη στην αλήθεια: Ότι ο Όμηρος δηλαδή, συνέθεσε τις ραψωδίες σε ενιαίο κείμενο. Ο ίδιος χρησιμοποιεί «εντυπωσιακές λογοτεχνικές εκφράσεις» και μετά από ατέλειωτες αναλύσεις προσπαθεί να σιγουρέψει και αυτός την αυτοπροβολή του, στηριζόμενος όμως πάνω στον …Όμηρο. Είναι όμως κάτι σαν την Πυθία. Οι προτάσεις του στροβιλίζονται δυσνόητα πολλές φορές , για τον καλοπροαίρετο αναγνώστη του έργου του και η σύγχυση που επιφέρει είναι τελικά μεγαλύτερου βεληνεκούς ακόμα και από τις …αποσαφηνίσεις του. Αναφέρει για δύο ποιητές της Οδύσσειας, αλλά ταυτόχρονα συναισθανόμενος προφανώς την βαρύτητα των τοποθετήσεών του , θεωρεί «δοκιμαστικές» τις εργασίες του για την Οδύσσεια. Σε άλλα πάλι σημεία του έργου του, αναφέρει για ένα ποιητή. Οι παλινδρομήσεις του αυτές μπορούν να αιτιολογηθούν από την αβεβαιότητα που τον διακατέχει.
Ο Shadewaldt , πάλι δεν μπορεί παρά να παραδεχθεί τα ακόλουθα:
«…ήταν πραγματικά εκπληκτικό, πώς ο Όμηρος συγκέντρωσε στην υπηρεσία του τους αντιπροσώπους όλων των επιστημών¨: της ιστορίας, της γλωσσολογίας, της γεωγραφίας, της μυθολογίας, της ψυχολογίας, της στρατιωτικής τακτικής και οπλισμού, της θεολογίας, της ναυπηγικής και κάθε λογής πραγματολογικά στοιχεία…»
Η απάντηση στα ερωτήματά του θα μπορούσε να είναι απλή:
Το έργο είναι θεόπνευστο και υπό αυτό το πρίσμα μπορούμε να πούμε ότι δεν θα είχε νόημα η επιστράτευση - συνάθροιση πολλών συγγραφέων-ποιητών. Αυτοί υπάρχουν μόνο στις σκέψεις των ξεπερασμένων πια αναλυτικών ,στην απεγνωσμένη προσπάθειά τους να κατακερματίσουν τον Όμηρο. Η σκέψη τους ήταν στραμμένη στη φράση:
«Είναι πάρα πολύ καλό για να είναι έργο ενός μόνο ανθρώπου.»
Τα δύο αυτά μεγάλα Έπη, με τους 27.500 περίπου στίχους τους είναι πολύ συμπυκνωμένα και το Ομηρικό κείμενο παραμένει μοναδικό για την πληρότητά του και την ενότητά του. Η δε εποχή που αναφέρεται είναι η εποχή των Ομηρικών ηρώων οι οποίοι και προφανώς συνυπήρχαν.
Όσο δε αφορά την ομορφιά των στίχων του ποιητή θα σας παραπέμψω στα λόγια του μεγάλου συγγραφέα και φιλόσοφου Γιόχαν Βόλφανγκ Γκαίτε:
«Όταν διαβάζω ένα στίχο του Ομήρου και δεν τον βρω αμέσως ωραίο, δεν αργώ να ανακαλύψω ότι το λάθος δεν είναι του Ομήρου αλλά δικό μου»
Ερώτηση 5
Στο βιβλίο σας με τίτλο: «το τραγούδι των Σειρήνων στα ομηρικά έπη» υπάρχουν πολλές ανατροπές σχετικά με τις τρέχουσες παραδεδεγμένες αντιλήψεις για τη γεωγραφία και την ιστορία του Ομήρου, οι οποίες μάλιστα στηρίζονται σε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών αλλά και ιδιαίτερα οξυδερκών παρατηρήσεων.
Θέλω λοιπόν καταρχήν να σας ρωτήσω για το πολύτιμο υλικό που έχετε συγκεντρώσει, σχετικά με αυτά τα ζητηματα.
Ποσα χρονια μαζευατε πληροφοριες και ντοκουμεντα;
Όλα οσα εχετε συγκεντρωσει εμπεριεχονται στο «τραγούδι των Σειρήνων" ή μήπως υπαρχει περίσσεια υλικού και για αλλα βιβλία, τα οποία τυχόν προσχεδιάζετε;
Απάντηση 5:
Την έρευνα την ξεκίνησα το 1992 και συνεχίζω μέχρι σήμερα. Αυτά, όπως καταλαβαίνετε, είναι είκοσι πέντε (25) χρόνια έρευνας που θέλω να μοιραστώ με τον κόσμο. Εδώ θα πρέπει να σας πω ότι η Ομηρική έρευνα υπερβαίνει κατά πολύ τη διάρκεια μιας ανθρώπινης ζωής. Αν μπορούμε να αναπαραστήσουμε τη γνώση και τις πληροφορίες που μας δίνει ο Όμηρος με ένα μεγάλο βουνό, το Έβερεστ ή τα Ιμαλάια ας πούμε, τότε η αντίληψη που έχω για την έρευνά μου είναι σαν από ολόκληρο το βουνό αυτό να έχω ανασηκώσει για να δω τι κρύβεται από κάτω μόνο ένα λιθαράκι. Και δεν είναι υπερβολή. Συνέχεια προβάλλουν νέα στοιχεία και είναι σαν να ανακαλύπτω ένα γιγαντιαίο καινούργιο κόσμο. Ένα καινούργιο Σύμπαν θα έλεγα καλλίτερα.
Στο πρώτο μου βιβλίο «ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΛΑΕΡΤΙΑΔΗΣ – ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΣΕΙΡΗΝΩΝ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ» δίνω στη δημοσιότητα ένα τμήμα μόνο από την έρευνά μου και αυτό μερικές φορές αρκετά περιληπτικό (λόγω του όγκου των πληροφοριών που περιέχει το εν λόγω βιβλίο) χωρίς όμως να υστερεί η αποδεικτική διαδικασία και η επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά και να δίνεται στον αναγνώστη ένα εύπεπτο και γλαφυρό κείμενο για να διαβάσει με ευχαρίστηση.
Το υπόλοιπο υλικό της έρευνας - που είναι όντως τεράστιο – θα κατανεμηθεί σε άλλα βιβλία. Όλα θα φέρουν υπέρτιτλο «ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΛΑΕΡΤΙΑΔΗΣ» και θα αναφέρονται σε διαφορετικά θέματα - ενότητες που θα είναι όμως αλληλοσυμπληρούμενα.
Ήδη είναι προς ταξινόμηση το υλικό των επόμενων βιβλίων (δεύτερο και τρίτο) που κάτω από τον γενικό υπέρτιτλο«ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΛΑΕΡΤΙΑΔΗΣ» , όπως προανέφερα, θα φέρουν τους τίτλους «Η ΓΗ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ. Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΟΜΗΡΙΚΗ ΙΘΑΚΗ» και «Ο ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΟΥ» αντίστοιχα.Ίσως πάλι, αν το υλικό που έχω συγκεντρώσει- (αν δεν χωρέσει) να υπάρξουν και άλλα. Σκέπτομαι επίσης και τη συγγραφή ενός βιβλίου που θα παρουσιάζει την ερωτική αντίληψη της λεγόμενης «Μυκηναϊκής εποχής» μιας και ο έρωτας είναι διάχυτος στο Ομηρικό κείμενο.
Ερώτηση 6
Νομιμοποιούμαστε να χρησιμοποιήσουμε τον Όμηρο για να αποκομίσουμε ιστορικές, γεωγραφικές, κοινωνικές ή επιστημονικές πληροφορίες ή μήπως θα πρέπει να περιορίσουμε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια στον μύθο και στην ποίηση;
Απάντηση 6:
Σκύβοντας με σεβασμό και κάποιο δισταγμό και δέος πάνω στα ασύλληπτου αξίας ποιητικά κείμενα, προσπάθησα να προσεγγίσω τον Όμηρο με τον ορθολογισμό και με την έμπνευση.
Ο ορθολογισμός με παρέπεμψε με συνεχείς αναφορές στα πεδία της επιστημονικής γνώσης αναζητώντας την τεκμηρίωση της αρχικής μου σκέψης.
Η έμπνευση με κατηύθυνε στη διαρκή αναζήτηση.
Και τα δύο με κράτησαν “αιχμάλωτο” για πολλά χρόνια και με οδήγησαν στη συγγραφή του συνολικού μου έργου.Νομίζω πως ακόμα με κρατούν…
Στα βιβλία μου προσπάθησα να προσεγγίσω τον Όμηρο κάτω από ένα αυστηρά γεωγραφικό πρίσμα. Οι στίχοι του μας παρέχουν ολοκληρωμένες γεωγραφικές περιγραφές, όπου ο αναγνώστης επιφορτίζεται με την ερμηνεία τους και την απόδοση των τοποθεσιών του δράματος στο νου του.
Το τοπογραφικό υπόβαθρο εθεωρείτο πως ήταν φανταστικό από αρκετούς ερευνητές αλλά παρ’ όλα αυτά πίστευαν ότι θα μπορούσαν να διαμορφώσουν στο νου τους το δικό τους Ομηρικό χάρτη και να αναπλάσουν την πλοκή των Επών σ’ αυτόν.
Όμως η αλήθεια είναι μόνο μία.
Όλες οι τοποθεσίες και τα σημεία που αναφέρονται στο κείμενο ήμουν σίγουρος, όταν ξεκίναγα την έρευνα αυτή, πως θα μπορούσαν να εντοπιστούν επακριβώς. Αυτή η σκέψη επεκράτησε στις ανησυχίες μου και με ώθησε στην αναζήτηση των θρυλικών Ομηρικών τοπίων και τοποθεσιών.
Έτσι ξεκίνησε και η ερμηνευτική προσπάθεια που έκανα για τα μνημειώδη αυτά έργα.
Η βασική σκέψη είναι η εξής: Αν το γεωγραφικό υπόβαθρο είναι πραγματικό, τότε η πλοκή των Επών μπορεί να είναι πραγματική. Οι ήρωες πραγματικοί άνθρωποι, με τις δυνατότητές τους, τα πάθη τους και τις αδυναμίες τους και η ιστορία να εμπλουτίζεται με την πιο τραγική πολεμική σύρραξη που έγινε ποτέ. Με ένα πόλεμο, τον Τρωικό, που ήταν ταυτόχρονα εμφύλιος και παγκόσμιος, μια που και οι Αχαιοί αλλά και οι Τρώες ήταν αυτό που αποκαλούμε σήμερα Έλληνες.
Ερώτηση 7
Αναφέρετε κάπου στο βιβλίο σας, τα εξής….
«…Ο Όμηρος εκτός των άλλων είναι και αποκρυφιστής. Αυτό είναι αναμφισβήτητο πλέον απ όλους τους ερευνητές του. Όσο βαθαίνει η έρευνα τόσο υπεισέρχεται κανείς στη μυστικιστική γνώση και θεώρηση του θεϊκού ποιητή…»
Κι είναι αλήθεια ότι στην Οδύσσεια υπάρχει η εκπληκτική αφήγηση της καθόδου του Οδυσσέα στον Άδη, που φυσικά μας ωθεί να διερευνήσουμε τη μεταφυσική πλευρά του Μεγάλου μας Ποιητή…
Μιλήστε μου λίγο γι αυτά…
Απάντηση 7:
Ολόκληρη η ραψωδία λ της Οδύσσειας (η λεγόμενη «νέκυια», εκ του νέκυς = νεκρός), αλλά και οι αρχές της ραψωδίας ω μιλάνε για τις ψυχές. Τι γίνονται, που πάνε. Προφανώς ο Όμηρος μιλά ξεκάθαρα για την αθανασία της ψυχής, όπου οι ψυχές των πεθαμένων ευρίσκονται σε μια αχρονική κατάσταση. Δεν κυλά ο χρόνος και δεν παρουσιάζονται φαινόμενα φθοράς και εντροπίας. Οι ψυχές πρέπει να πιούν αίμα, από τη θυσία που προσέφερε ο Οδυσσέας, για να αποκτήσουν συνείδηση και να μιλήσουν. (συμβολισμός) Διατηρούν και μετά θάνατον ιδιότητες. Όπως π.χ. η ψυχή του μάντη Τειρεσία, ο οποίος διατήρησε τις μαντικές ικανότητες,ακόμα και στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου, του φοβερού Αϊδονέα.
Άλλες ψυχές πάλι βασανίζονται. Όπως ο Τάνταλος και ο Σίσυφος. Και ο Αχιλλέας ακόμα δεν είναι ευχαριστημένος γιατί είχε χάσει τις τιμές, τις μάχες και τα πλούτη του. –Καλλίτερα ζωντανός και δούλος σε φτωχό αφέντη, παρά άρχοντας στον Άδη, λέει η ψυχή του όταν ο Οδυσσέας την συναντά. Η δε ψυχή του Αίαντα, μη απαλλαγμένη ακόμα από το πάθος και το μίσος για τον Οδυσσέα του γυρίζει την πλάτη και απομακρύνεται…
Οι Πλατωνικοί εμπνεύστηκαν από τον Όμηρο και έφτιαξαν πιο «βατές» θεωρίεςγια την αθανασία της ψυχής.
Η δική μου η απάντηση είναι: Έχω λόγους να πιστεύω τον Όμηρο.
Ερώτηση 8
Πιστεύετε ότι τα ομηρικά έπη ξεπερνούν κατά πολύ την εποχή τους και αποτελούν έναν αιώνιο και παγκόσμιο κώδικα αξιών, που μπορεί να εμπνεύσει και εμάς σήμερα, όπως και τους ανθρώπους κάθε εποχής;
Απάντηση 8:
Στον Όμηρο περιγράφονται τα ανθρώπινα πάθη. Ανθρώπινες δυνάμεις και αδυναμίες. Υπάρχουν ήρωες που διαθέτουν αυτό που αποκαλούμε «Πολεμική Αρετή» και έχουν ηθικές αρχές και αξίες, αλλά υπάρχουν και αντιήρωες, σαν τον Θερσίτη και σαν τον Ελπήνορα, οι οποίοι όμως συνεισφέρουν με τον τρόπο τους στο να μπορούμε να αντλήσουμε ηθικά διδάγματα από τη συμπεριφορά τουςκαι την εν γένει στάση τους. Υπάρχει ο Έκτωρ, που είναι διαχρονικό υπόδειγμα πολεμιστή και οικογενειάρχη (ίσως ο κάλλιστος των Ομηρικών ηρώων), υπάρχει και ο αδελφός του ο Πάρις που τα ενδιαφέροντά του ήταν κάπως περιορισμένα και ο οποίος δεν μπορούμε να πούμε ότι διακρίθηκε ιδιαίτερα σε καμιά από τις μάχες.
Θέλω ακόμα να σας αναφέρω μία σκηνή από τα τείχη της Τροίας που περιέχει έντονα ηθοπλαστικά στοιχεία:
Οι συμβουλάτορες του Πριάμου (ανάμεσά τους και ο Ουκαλέγων, Ιλιάδα, ραψωδία Γ 148) τον συμβουλεύουν να παραδώσει την Ελένη στους Αχαιούς για να γλυτώσουν τον αφανισμό. Όμως αυτός αρνείται. Η Ελένη είναι εκεί με τη θέλησή της τους απαντάει και ζητάει άσυλο. Το ηθικό ανάστημα του Πριάμου ψηλώνει ακόμα περισσότερο. Η Ελένη θα μείνει εκεί διότι εκεί αποφασίζει ο Πρίαμος και όχι οι εχθροί που πολιορκούν την πόλη του. (Ομήρου Ιλιάδα Γ 141- 339)
Το ήθος και η υπερηφάνεια διέπουν τον Πρίαμο που τα διαχειρίζεται με γνώμονα τη σοφία του. Έτσι αρνείται να παραδώσει την Ελένη στον Μενέλαο και στους Αχαιούς παρά τον εξαγριωμένο πολυάριθμο στρατό που πολιορκεί τα τείχη της πόλης του.
– Η Ελένη ήρθε εδώ με τη θέλησή της, λέγει στον Ουκαλέγοντα και τους άλλους Τρώες γέροντες συμβούλους, και μου ζητάει άσυλο. Τι βασιλιάς θα ήμουνα αν δεν μπορούσα να προστατεύσω μια αδύναμη κοπέλα που ζητά άσυλο και προστασία;
Και αυτή είναι μια πολιτική απόφαση!
Αν ανατρέξουμε σε σημερινά παραδείγματα, θα δούμε τον Οτσαλάν να ζητάει άσυλο και έντρομα τα ανθρωπάκια της πολιτικής …ηγεσίας να τον παραδίνουν στους διώκτες του με δόλο.
Ας επιχειρήσουμε ένα ακόμα πιο πρόσφατο παραλληλισμό:
Μετά τους οχτώ Τούρκους στρατιωτικούς, που ζητούσαν πολιτικό άσυλο,για να γλυτώσουν από τον σημερινό σκοταδιστή σουλτάνο της πρώην χώρας των Τρώων, (και το πέτυχαν στο Εφετείο) ήρθαν στην Ελλάδα για τον ίδιο σκοπό άλλοι πέντε Τούρκοι στρατιωτικοί. Αυτοί χάθηκαν μυστηριωδώς. Ούτε δικαστήριο, ούτε τίποτα. Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση. Ένα πράγμα είναι βέβαιο. Ότι η κυβέρνηση δεν θα έχει στο κεφάλι της ακόμα ένα διπλωματικό επεισόδιο που θα μπορούσε να χαλάσει το ρομαντικό κλίμα της συμμαχίας Ελλάδας – Τουρκίας. Όσο για τις πέντε ψυχές – αυτές στα αζήτητα.
Ο Όμηρος διδάσκει ήθος σε αυτούς που θέλουν να ακούσουν. Και ναι, πιστεύω ότι τα ομηρικά έπη ξεπερνούν κατά πολύ την εποχή τους και αποτελούν έναν άσβηστο, αιώνιο και παγκόσμιο κώδικα αξιών, που μπορεί να εμπνεύσει και εμάς σήμερα, όπως και τους ανθρώπους κάθε εποχής.
Ερώτηση 9
Ασφαλώς τα Ομηρικά έπη αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά, ωστόσο φαίνεται να είναι αδιάρρηκτα ριζωμένα σε ό,τι σημαίνει Ελληνικό Πνεύμα.
Θα μπορούσε να υπάρξει ο Όμηρος μακριά από τον Ελληνισμό να ήταν ένας Πέρσης ή ένας Ρωμαίος ποιητής παραδείγματος χάριν ή αντιθέτως, συμπυκνώνει μέσα του την Ελληνική κληρονομιά προς την ανθρωπότητα;
Απάντηση 9:
Από τους νεώτερους φιλόσοφους και Ομηριστές,θα ξεχωρίσουμε τον Λιαντίνη.
Ο νεοφιλόσοφος Δ.Λιαντίνης, που άνοιξε η γή και τον κατάπιε κάπου στον Ταΰγετο, δηλώνει για τον Όμηρο στο «Γκέμμα»:
«Ο Όμηρος είναι ή για τα μικρά παιδιά ή για τους πολύ γέροντες.Θα τον ακούσεις να παραμυθολογεί και θα σε δέσουν τα λόγιά του, όπως σε δένουν μαύρα μάτια ή γαλανά, όταν δεν ξέρεις σχεδόν τίποτα ή όταν τα ξέρεις σχεδόν όλα..»
Ο ίδιος στοχαστής προχωράει και παρακάτω:
«.. Τριάντα αιώνες, τώρα τον μελετάμε. Τον διδάσκουμε, τον εξηγάμε, τον σχολιάζουμε και στην άκρη του δεν εφθάσαμε. Κι ούτε θέλει να φτάσουμε ποτές..»
Ο Όμηρος. πιστεύω εγώ, παραμένει και πάντα θα είναι στην κορυφή του βάθρουτης αναζήτησης. Το έργο του επέζησε διότι «μιλάει» απευθείας στις ψυχές όλων των ανθρώπων, αναλύοντας τα πάθη τους και τις αγωνίες τους.Πιστεύω πως κάποτε θα φθάσουμε στην αποκρυπτογράφηση αν όχι όλων, τουλάχιστον όσων μας επιτρέπουν οι δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος και σκέψης.
Τελειώνοντας θέλω να κλείσω με ένα ρηθέν από ένα από τους παγκόσμιους κολοσσούς του πνεύματος:
«...όταν διαβάζω ένα στίχο του Ομήρου και δεν τον βρω αμέσως ωραίο, δεν αργώ να ανακαλύψω ότι το λάθος δεν είναι του Ομήρου αλλά δικό μου»
(JohannWolfgangGoethe)
Ευχαριστώ για την φιλοξενία και για την ευκαιρία που μου δώσατε να παρουσιάσω την εργασία μου και να εκφράσω τις σκέψεις μου στο αναγνωστικό σας κοινό.
Μπάμπης Κατσίμπας
Πλακάκι, Ανθρωποφάς Μέγας και Μικρός (=ανθρωποφάγος !!), Λεμονόπετρες, Μακρονήσι, Αλατσονήσι, Πετροκάραβο, Κυσηρία, Θυμαινάκι, Άγιος Μηνάς, Δασκαλιό, Στρογγυλό, Κουρνιαχτή, Διαπόρι, Πρασονησάκι οι βραχονησίδες… τόποι πειρατών και κούρσου. Ένας γύρος από πετρονήσια, σαν συντροφιά, σαν προφύλαξη αλλά και σαν χορός γύρω από τη κεντρική μάζα που υψώνει βραχόβουνα έως πεντακόσια μέτρα.Ένας χορός από νησίδια που σε παρασέρνει όπως ο χορός στον αυλόγυρο του Αη-Γιάννη του Θερμαστή, ένα τοπίο που σε παρασέρνει στην εξάσκηση της γεωγραφίας του χώρου, παιγνίδι για την αναγνώρισή τους, και στο βάθος νάτη η Πάτμος, και οι Αρκοί, και το Αγαθονήσι, και ο Κέρκης ο αγριωπός από τη Σάμο, και ο Αθέρας στην Ικαρία με τα συννεφοσκουφάκια του, πάντα… Διαβάζεις κάθε μέρα τα νησιά και τα νησάκια, γιατί θαρρείς και κάθε νύχτα κινούνται, σε παίζουν, χορεύουν και ταξιδεύουν ανάμεσα στο γαλανό και στο γαλανό…
