Οι γονείς του Ομήρου

Αυτό ίσως είναι το πιο πολύπλοκο ζήτημα, με το οποίο έρχεται κάποιος αντιμέτωπος, όταν προσπαθήσει να μελετήσει τους Βίους του Ομήρου.

Είναι τόσο πολλά τα ονόματα κι οι διαφορετικές εκδοχές, που δημιουργούν μεγάλα προσκόμματα, ακόμη και σε κάποιον που θέλει απλά να τα σχηματοποιήσει.


Οι εξεταζόμενοι Βίοι μας λέγουν τα εξής:


1. Αγών Ομήρου- Ησιόδου.

Εδώ μας δίνονται χωριστά τα ονόματα των γονέων του Ομήρου. Στην αρχή,αναφέρονται οι διάφορες εκδοχές για το όνομά του πατέρα του και κατόπιν οι αντίστοιχες για τη μητέρα του.

Το όνομα του πατέρα του ήταν:

1) Μαίων, σύμφωνα με τον Ελλάνικο και τον Κλεάνθη

2) Μέλης σύμφωνα με τον Ευγαίονα (και τους κατοίκους της Σμύρνης)

3) Δμασαγόρας κατά τον Καλλικλή

4) Δαήμων (που ήταν κι έμπορος) κατά τον Δημόκριτο τον Τροιζήνιο

5) Θαμύρας για μερικούς (ἔνιοι)

6) Μενέμαχος (ἱερογραμματεύς) για τους Αιγυπτίους

7) Τηλέμαχος (ο γιος του Οδυσσέα) για ορισμένους.

[ Ἑλλάνικος μέν γάρ και Κλεάνθης Μαίονα λέγουσιν, Εὐγαίων δέ ΜέληταΚαλλικλῆς δέ Δμασαγόραν, Δημόκριτος δέ ὁ Τροιζήνιος Δαήμονα ἔμπορον,ἔνιοι δέ Θαμύραν, Αἰγύπτιοι δέ Μενέμαχον ἱερογραμματέα, εἰσί δέ οἵ Τηλέμαχον τόν Ὀδυσσέως.]


Το όνομα της μητέρας του, ήταν:


1) για άλλους Μῆτις

2) για κάποιους Κρηθηίς (και για τους Σμυρναίους


[καί πρῶτοί γε Σμυρναῖοι Μέλητος ὄντα τοῦ παρ’ αὐτοῖς ποταμοῦ καί Κρηθηίδος νύμφης…]


[μητέρα δέ οἵ μέν Μῆτιν, οἵ δέ Κρηθηίδα, οἵ δέ Θεμίστην, οἵ δέ Ὑρνηθώ, ἔνιοι δέ Ἰθακησίαν τινά ὑπό Φοινίκων ἀπεμποληθεῖσαν, οἵ δέ Καλλιόπην τήν Μοῦσαν, τινές δέ Πολυκάστην τήν Νέστορος.])


3) για άλλους Θεμίστη

4) για κάποιους Υρνηθώ

5) σύμφωνα με άλλους ήταν κάποια Ιθακησία (γυναίκα από τη νήσο Ιθάκη), η οποία

είχε αγοραστεί (ή πωληθεί) από τους Φοίνικες

6) για άλλους ήταν η Μούσα Καλλιόπη και

7) για κάποιους η Πολυκάστη (κόρη του βασιλιά Νέστορα)


Προκαλεί εντύπωση:

α) ότι οι εκδοχές τόσο για τον πατέρα, όσο και για τη μητέρα, αν και

παρουσιάζονται χωριστά, είναι ίσες ως προς τον αριθμό (επτά διαφορετικές)

β) στην περίπτωση του πατέρα του επικού ποιητή, σε κάθε εκδοχή μας δίνεται και το όνομα αυτού που την προτείνει, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει σε καμιά από τις επτά εκδοχές για το όνομα της μητέρας του Ομήρου (όπου χρησιμοποιούνται τα οἵ δέ, ἔνιοι, τινές).


2. Βίος ψευδο-Ηροδότου

Εδώ είναι πολύ πιο απλά τα πράγματα, καθώς έχουμε μόνο μία εκδοχή.

Σύμφωνα με αυτήν, μας είναι γνωστή μόνο η γυναίκα (η Κρηθηίς) που έφερε στον κόσμο το σπουδαίο ποιητή, διότι ήρθε κρυφά σε σεξουαλική επαφή με τον άνδρα,με τον οποίο συνέλαβε το παιδί. Στη συνέχεια αυτός εξαφανίστηκε, οπότε δεν μας είναι γνωστό το όνομα του πατέρα του Ομήρου. Παρά ταύτα, ο Όμηρος μεγάλωσε

με τη μητέρα του και το Φήμιο (ήταν παιδαγωγός και στο μεταξύ παντρεύτηκε την Κρηθηίδα), ο οποίος τον φρόντιζε σαν να ήταν γιος του.

[χρόνου δέ προιόντος συνέβη τήν παῖδα μιγεῖσαν ἀνδρί λαθραίως ἐν γαστρί σχεῖν………………. χρόνου δέ προιόντος ἐξελθοῦσα ἡ Κρηθηίς μετ΄ ἄλλων γυναικῶν πρός ἑορτήν τινα ἐπί τόν ποταμόν τόν καλούμενον Μέλητα, ἤδη ἐπίτοκος οὖσα, τίκτει τον Ὅμηρον…] [Φήμιος τοὔνομα, παῖδας γράμματα

καί τήν ἀλλην μουσικήν διδάσκων πᾶσαν. ………………. καί ἔτι περί τοῦ παιδός υἱόν ποιούμενος].


3. Πλουτάρχου Περί Ομήρου 1

Εδώ παρατίθενται δύο διαφορετικές εκδοχές σχετικά με τους γονείς του Ομήρου.Πάντως και στις δύο το όνομα της μητέρας του Ομήρου, είναι το ίδιο: η Κρηθηίς,ενώ σε αμφότερες τις εκδοχές, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο κάποιος άνδρας με το όνομα Μαίων. Αναλυτικά, έχουμε ως εξής:

1) σύμφωνα με τον Έφορο τον Κυμαίο, γονείς του επικού ποιητή, ήταν η Κρηθηίς κι ο Μαίων, θείος της Κρηθηίδος (αδελφός του πατέρα της), ο οποίος την διακόρευσε.

Ο Μαίων για να αποφύγει την κοινωνική κατακραυγή, πάντρεψε την Κρηθηίδα με το Φήμιο και κατά συνέπεια, ο Όμηρος μεγάλωσε και ανατράφηκε ως γιος του Φημίου.

[Ἔφορος μέν οὖν ὁ Κυμαῖος ἐν συντάγματι τῶι ἐπιγραφομένωι Ἐπιχωρίωι………… Ἀπελλῆς δέ τελευτήσας ἐν τῆι πατρίδι Κύμηι κατέλιπε θυγατέρα Κρηθηίδα τοὔνομα, προστησάμενος αὐτῆς τόν ἀδελφόν Μαίονα. ὅς διακορεύσας τήν προειρημένην καί τήν ἀπό τῶν πολιτῶν ἐπί τῶι γεγονότι δείσας κατάγνωσιν, ἔδωκεν αὐτήν πρός γάμον Φημίωι Σμυρναίωι, διδασκάλωι γραμμάτων].

2) κατά τον Αριστοτέλη, και πάλι μητέρα του Ομήρου, ήταν η Κρηθηίς. Όμως εδώ,έμεινε έγκυος από κάποιο από τα πνεύματα που χορεύουν μαζί με τις Μούσες.Μετά από διάφορες περιπέτειες, η έγκυος γυναίκα έφθασε στη Σμύρνη, όπου και την παντρεύτηκε ο βασιλιάς της (ο Μαίων), εντυπωσιασμένος από την ομορφιά της.

Όταν γεννήθηκε ο ποιητής, ανατράφηκε από τον Μαίονα (η μητέρα του πέθανε λίγο μετά τη γέννησή του).

[Ἀριστοτέλης δέ ἐν τῶι τρίτωι περί ποιητικῆς ἐν Ἴω φησί τῆι νήσωι, καθ’ ὅν καιρόν Νηλεύς ὁ Κόδρου τῆς Ἰωνικῆς ἀποικίας ἡγεῖτο, κόρην τινα τῶν ἐπιχωρίων γενομένην ὑπό τινος δαίμονος τῶν συγχορευτῶν ταῖς Μούσαις ἐγκύμονα, αἰδεσθεῖσαν τό συμβάν διά τον ὄγκον τῆς γαστρός, ἐλθεῖν εἴς τι χωρίον καλούμενον Αἴγιναν. εἰς ὅ καταδραμόντας ληιστάς ἀνδραποδίσαι

τήν προειρημένην καί ἀγαγόντας εἰς Σμύρναν, οὖσαν ὑπό Λυδοῖς τότε, τῶι βασιλεῖ τῶν Λυδῶν ὄντι φίλωι τοὔνομα Μαίονι χαρίσασθαι, τόν δέ ἀγαπήσαντα τήν κόρην διά τό κάλλος γῆμαι….]


Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι και στις δύο εκδοχές εμπλέκεται ο Μαίων, έστω και με διαφορετικό τρόπο. Σε αυτήν του Εφόρου, είναι ο πραγματικός πατέρας του Ομήρου αλλά ταυτόχρονα και θείος της γυναίκας με την οποία ήρθε σε ερωτική επαφή, και γι αυτό εξαφανίζεται μετά τη σύλληψη του βρέφους, ενώ στην εκδοχή

του Αριστοτέλη, ο Μαίων είναι ο βασιλιάς της Σμύρνης, ο οποίος ερωτεύεται την Κρηθηίδα, την νυμφεύεται και αναλαμβάνει να μεγαλώσει το γιο της.


4. Πλουτάρχου Περί Ομήρου 2

Και σε αυτόν το Βίο, παρατίθενται δύο εκδοχές, χωρίς όμως να κατονομάζεται κάποιος ως εισηγητής τους, όπως συνέβη στον προηγούμενο ακριβώς Βίο. οι εκδοχές είναι οι εξής:

Ο Όμηρος ήταν γιος:

α) σύμφωνα με μερικούς, του Μαίονος και της Κρηθηίδος και

β) σύμφωνα με κάποιους, του ποταμού Μέλητος.

[υἱός δέ ὑπ΄ ἐνίων λέγεται Μαίονος καί Κρηθηίδος, ὑπό δέ τινων Μέλητος τοῦ ποταμοῦ]


5. Πρόκλου Χρηστομαθίας Γραμματικῆς το Α

Στο Βίο αυτό, μας δίνεται μόνο μία εκδοχή για τον πατέρα (και μόνο) του Ομήρου. Όμως εδώ τα πράγματα είναι λίγο μπλεγμένα. Κι αυτό γιατί ενώ εδώ μας παρατίθενται, όπως είδαμε στο 1ο

κεφάλαιο, διάφορες εκδοχές για τον τόπο γέννησης του ποιητή, στη συνέχεια του Βίου, εμφανίζονται μόνο εκείνοι που

υποστηρίζουν ότι ο ποιητής ήταν Σμυρναίος, για να μιλήσουν για το όνομα του πατέρα του. Όλοι οι άλλοι μένουν απλά στην αναφορά της πιθανής πόλης γέννησης του ποιητή, χωρίς καμία αναφορά στους γονείς του.

Μετά από όλες αυτές τις επεξηγήσεις, πατέρας του Ομήρου, σύμφωνα με τους Σμυρναίους, ήταν ο Μαίων. Για τη μητέρα του, δεν υπάρχει καμία αναφορά ή μνεία.

[οἱ μέν οὖν Σμυρναῖον αὐτόν ἀποφαινόμενοι Μαίονος μέν πατρός λέγουσιν εἶναι, γεννηθῆναι δέ ἐπί Μέλητος τοῦ ποταμοῦ….].

Λίγο πιο κάτω, αναφέρουν τον Μαίονα ως πατέρα του Ομήρου τρεις μελετητές,τα ονόματα των οποίων έχουμε ξανασυναντήσει σε άλλους Βίους του Ομήρου.

Πρόκειται για τους Ελλάνικο, Δαμάστη και Φερεκύδη. Μάλιστα αυτοί προχωρούν ιστορικά πολύ πιο πίσω ανάγοντας την καταγωγή του ποιητή, στον Ορφέα. Στον ίδιο Βίο, έχουμε και το Γοργία το Λεοντίνο, ο οποίος αν και αποφεύγει να μιλήσει για τους γονείς του σπουδαίου ποιητή, εντούτοις ανάγει την καταγωγή του στο

Μουσαίο.


[ Ἑλλάνικος δέ καί Δαμάστης καί Φερεκύδης εἰς Ὀρφέα τό γένος ἀνάγουσιν αὐτοῦ, Μαίονα γάρ φασί τόν Ὁμήρου πατέρα καί Δῖον τόν Ἠσιόδου γενέσθαι Ἀπέλλιδος τοῦ Μελανώπου τοῦ Ἐπιφράδεος…Γοργίας δέ ὁ Λεοντῖνος εἰς Μουσαῖον αὐτόν ανάγει.]


6. Ησυχίου του Μιλησίου

Εδώ παρατίθενται τέσσερις διαφορετικές εκδοχές σχετικά με τα ονόματα των γονέων του Ομήρου. Σε όλες τις περιπτώσεις, μας δίνεται όνομα και για τον πατέρα και για τη μητέρα του επικού ποιητή, ενώ τα ονόματα πατέρα και μητέρας,

παρατίθενται μαζί κι όχι ξεχωριστά οι εκδοχές για καθέναν από τους δύο, όπως είδαμε να συμβαίνει στον 1οΒίο.

Τα ονόματα των γονέων του Ομήρου (πατέρα και μητέρας αντίστοιχα), ήταν τα εξής:

1) Μέλης (ο ποταμός) και Κριθηίς (η νύμφη), σύμφωνα με τον Καστρίκιο το Νικαέα,

2) Απόλλων (ο θεός) και Καλλιόπη (η Μούσα), σύμφωνα με άλλους,

3) Μαίων (ή Μήτιος) και Εύμητις, κατά τον ιστορικό Χάρακα και

4) Τηλέμαχος (ο γιος του Οδυσσέα) και Πολυκάστη (η κόρη του Νέστορα) σύμφωνα με άλλους.

[ Ὅμηρος ὁ ποιητής, Μέλητος τοῦ ἐν Σμύρνηι ποταμοῦ και Κριθηίδος νύμφης, ὥς φησι Καστρίκιος ὁ Νικαεύς. ὡς δέ ἄλλοι, Ἀπόλλωνος καί Καλλιόπης τῆς Μούσης. ὡς δέ Χάραξ ὁ ἱστορικός, Μαίονος {ἤ Μητίου} καί Εὐμήτιδος μητρός. κατά δέ ἄλλους Τηλεμάχου τοῦ Ὀδυσσέως καί Πολυκάστης τῆς Νέστορος.]

Μάλιστα, ο συγκεκριμένος βιογράφος του Ομήρου, παραθέτει και ολόκληρη τη γενεαλογία του Ομήρου, σύμφωνα με τον ιστορικό Χάρακα (δηλαδή σύμφωνα με την τρίτη εκδοχή).

Εδώ, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε ότι οι δύο εκδοχές παρουσιάζονται επωνύμως (Καστρίκιος και Χάραξ), ενώ οι άλλες δύο ανωνύμως. Προφανώς αυτό συμβαίνει, διότι ο συγγραφέας του 6ου Βίου δεν είχε στη διάθεσή του περισσότερες πληροφορίες επί των συγκεκριμένων εκδοχών.


7. Ανώνυμου I (Vita Romana)

Προχωρώντας στον επόμενο κατά σειρά Βίο του Ομήρου, εντοπίζουμε πέντε διαφορετικές εκδοχές για τους γονείς του, για την ακρίβεια κυρίως για τον πατέρα του, αφού το όνομα της μητέρας του, εμφανίζεται μόλις σε μία εξ αυτών των πέντε εκδοχών. Επομένως, τα ονόματα των γονέων του Ομήρου, σύμφωνα με τον

παρόντα Βίο, είναι τα εξής:

1) Μαίων (γιος του Απέλλιδος) και Υρνηθώ (ή Κρηθηίς) σύμφωνα με όσα λέγει ο Στησίμβροτος,

2) Κρήθων (παρατίθεται μόνο το όνομα του πατέρα) κατά τον Δείναρχο

3) Αλήμων για τον Δημοκρίνη,

4) Μέλης (ο ποταμός που υπάρχει στη Σμύρνη) σύμφωνα με τους περισσότερους (μελετητές) και

5) κάποιος δαίμων (του οποίου το όνομα δεν αναφέρεται) ο οποίος χόρευε μαζί με τις Μούσες, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (το φιλόσοφο) που υποστηρίζει ότι έτσι έλεγαν οι Ιήτες (κάτοικοι της νήσου Ίου). Δηλαδή πρόκειται εδώ για «δευτερογενή»

πηγή, αφού δεν το υποστηρίζει ο ίδιος ο Αριστοτέλης, αλλά μας αναφέρει κάτι που υποστηρίζει κάποιος άλλος.

Γενικά, στις τρεις από τις εκδοχές, οι πληροφορίες που μας δίνονται είναι σχεδόν πλήρεις (στην 1ηείναι πλήρεις), αν εξαιρέσουμε την απουσία του ονόματος της μητέρας του ποιητή (στην 2η και 3η εκδοχή), αφού αναγράφεται και το όνομα του πατέρα και το όνομα του μελετητή που το αναφέρει/ υποστηρίζει. Οι άλλες δύο είναι ελλιπείς.

[πατρός δέ κατά μέν Στησίμβροτόν ἐστι Μαίονος τοῦ Ἀπέλλιδος καί μητρός Ὑρνηθοῦς ἤ Κρηθηίδος, κατά δέ Δείναρχον <Κ>ρήθωνος, κατά δέ Δημοκρίνην Ἀλήμονος κατά δέ τούς πλείστους Μέλητος τοῦ κατά Σμύρναν ποταμοῦ, …. Ἀριστοτέλης δέ ἱστορεῖν φησιν Ἰήτας ἔκ τινος δαίμονος γεγεννῆσθαι

τόν Ὅμηρον ταῖς Μούσαις συγχορεύσαντος.]


http://nemertes.lis.upatras.gr/…/1/Nimertis_Koulis(phil).pdf