Η Σαπφώ η Λεσβία η δέκατη Μούσα

        
                                                                  

     

        

  

   


  

       

    






       

                     

    
 

         -------

       


          

    
               

                            

   

    

http://www.theasis.gr/n

Η Σαπφώ θεωρείται η σημαντικότερη λυρική ποιήτρια

της αρχαιότητας.

 Έγραψε το έργο της στη λεσβιακή διάλεκτο. 

Είχε παντρευτεί τον Κερκύλα, 

με τον οποίο είχαν απέκτησε μία κόρη την Κλεΐδα.

 Σύμφωνα με περιγραφές

 ήταν μικρόσωμη, μελαχρινή («μικρά και μέλαινα»)

 και χαρούμενη γυναίκα. 

Ήταν σύγχρονη του Αλκαίου του Πιττακού και του

 Σόλωνος του μεγάλου 

νομοθέτη που την λάτρευε.

Γεννήθηκε στην Ερεσό της Λέσβου το 630 π.Χ.

 και πέθανε το 570 π.Χ.

 Υπήρξε η διασημότερη Ελληνίδα γυναίκα, όσο ζούσε 

όλη η Ελλάδα την τιμούσε. 

Για την προσφορά της στα γράμματα και τις τέχνες υμνήθηκε

 από αρχαίους σοφούς.

 Ο Σωκράτης την ονόμαζε ''η ωραία''

ο Πλάτων την ύμνησε ως «σοφή» και «δέκατη Μούσα»,

 «Εννέα τινές φασιν τας μούσας είναι.

 Εγώ δε φημί Λεσβίαν

 Μούσαν την δεκάτην.» ο Ανακρέων «ηδυμελή»,

 ο Λουκιανός «μελιxρόν καύχημα

 Λεσβίων» ο Στράβων «θαυμαστόν τέρας»

 και ο Ιουλιανός «θηλυκό Όμηρο»

 και «τιμή Λεσβίων γυναικών», 

Ο Οράτιος αναφέρει ότι ακόμα και οι νεκροί στον

 κάτω κόσμο ακούν τα τραγούδια της με θαυμασμό σε ιερή σιγή. 

Η Σαπφώ έγραψε ερωτικά ποιήματα, ύμνους 

στους θεούς και τραγούδια του γάμου. 

Tα ποιήματα της τα μελοποιούσε και τα τραγουδούσε

 παίζοντας το έγχορδο μουσικό

 όργανο ''Άρπα''.

Για την Σαπφώ όλα τα πάθη, οι πόθοι, οι ζήλειες 

και χωρισμοί δεν είναι παρά ύμνοι 

στον έρωτα και στο πάθος. 

Η ποίησή της εκφράζει έντονο ερωτισμό και λυρισμό.

 Εκτός από μικρά αποσπάσματα,

 έχουν διασωθεί ολόκληρα μόνο ένας 

Ύμνος στην Αφροδίτη («Ποικιλόθρον' αθάνατ' Αφροδίτα»), 

η Ωδή «Ότωι τις έραται»

 και ένα αναφερόμενο στο μύθο της Ηούς (Αυγής)

 και του Τιθωνού, που

 ανακαλύφθηκε από αποκατάσταση παπύρου 

της Οξυρρύγχου και εκδόθηκε το 2005.

 Αυτά υπάρχουν μεταφρασμένα 

στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες. 

Ένας θρύλος  αναφέρει ότι ο Θάνατος της Σαπφούς

 συνέβη στην Λευκάδα.

 Λέγεται ότι απογοητευμένη

επειδή ο αγαπημένος της Φάωνας

 αρνήθηκε τον έρωτά της, 

πήδηξε στο ακρωτήριο του Λευκάτα

 στη Λευκάδα 

στη θάλασσα και πνίγηκε. 

Επειδή όμως η Σαπφώ πέθανε σε ηλικία 

60 περίπου ετών ο θρύλος αυτός 

πρέπει να θεωρηθεί υπερβολικός.

 Πιθανότατα πρόκειται για παρερμηνεία κάποιου 

ποιήματός της, όπου η Σαπφώ

 εξυμνεί την ομορφιά του Φάωνα.

 Μετά τον θάνατό της 

στην πατρίδα της Λέσβο 

έκοψαν νόμισμα με τη μορφή της 

και στήθηκαν αγάλματά της.

Η Σαπφώ ακουει τον Αλκαίο να παίζει "κιθάρα". The Walters Art Museum. 

Οι Χριστιανοί συκοφάντησαν 

με αισχρές κατηγορίες την εθνική λυρική μας 

ποιήτρια που ύμνησε την ομορφιά του έρωτα. 

Ο Χριστιανός Τατιανός καταφερόμενος

κατά των Ελλήνων αναφέρει: 

«Έπειτα πως δεν ντρέπεσθε, να έχετε τόσες 

ποιήτριες όχι για τίποτε χρήσιμο,

 άπειρες πόρνες; 

...Και η μεν Σαπφώ γύναιον πορνικόν, ερωτομανές,

 και την εαυτής ασέλγειαν άδει.»

 (Τατιανός: «Προς Έλληνας», παρ. 33-34, βλ.».]

 Οι ανέραστοι Άγιοι Πατέρες φόρτωσαν

 την γυναικεία ομοφυλοφιλία στην

 Ελληνίδα Σαπφώ και όχι στην Χριστιανή πόρνη

 την «αγία» Μαρία την Αιγυπτία. 

Καταδίκασαν την λυρική μας ποιήτρια

 γιατί ύμνησε την Ατθίδα, την Ανακτορία, 

την Μεγάρα, την Τελέσιππα, την Γοργώ,

 την Γύριννα, την Δίκα, την Κυδρώ,

 την Γογγύλη, την Σελήνη, όπως ύμνησε 

τον Άδωνι, την Αφροδίτη τα άστρα, 

την φεγγαρόλουστη θάλασσα,

 και την ασημένια Σελήνη. 

Με την πυρπόληση το 380 μ.Χ. 

της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, 

από τους Χριστανούς καταστράφηκε 

και το ποιητικό έργο της Σαπφούς. 

Κατά τον 7ο αιώνα μ.Χ. υπήρχαν 

ακόμα ποιήματά της και διαβάζονταν

 στην Αίγυπτο και στην Κωνσταντινούπολη.

Η ολοκληρωτική εξαφάνιση του έργου τ

ης έγινε το 1073 μ.Χ. 

Τότε τα ποιήματα της Σαπφούς και του Αλκαίου

 κάηκαν δημόσια ....στην ιερή 

φωτιά από τους Χριστιανούς στην Κωνσταντινούπολη. 

Ο πυρπολισμός των βιβλίων της 

και η καταστροφή των αγαλμάτων της

 έγινε γιατί η Σαπφώ ήταν,

 ελεύθερη εκφράστρια του έρωτα

 και του πνεύματος, των Ολυμπίων Θεών 

που ήταν αντίθετα με το ανατολίτικο πνεύμα 

της νέας θρησκείας των καμηλιέρηδων.

Επειδή η Σαπφώ κατηγορήθηκε άδικα

 ότι είχε ομοφυλοφιλικές σχέσεις

 με τις μαθήτριές της, η λέξη του ονόματος της

απέκτησε νέα σημασία

 και χρησιμοποιείται διεθνώς για τον χαρακτηρισμό

 της ομοφυλόφιλης γυναίκας.

Η χρήση των λέξεων Lesbian, Lesbiac 

που χρησιμοποιείται από άτομα

 και ομάδες ομοφυλοφίλων γυναικών 

έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα 

στους κατοίκους ή τους καταγόμενους από την Λέσβο.

Σήμερα η Ερεσός αποτελεί την Μέκκα του γυναικείου

 ομοφυλοφιλικού κινήματος.

 Κάθε καλοκαίρι πλήθος γυναικών,

 συρρέουν και οργανώνουν εκδηλώσεις

 και συνέδρια για να διευρύνουν 

την γνώση τους και να απολαύσουν 

τον έρωτα στη πόλη που γεννήθηκε η Σαπφώ. 

Στη νεότερη Ποίηση η Σαπφώ επηρέασε τον λόρδο Βύρωνα,

 και τον Λεοπάρντι.

 Την Σαπφώ υπερασπίστηκαν μεγάλοι φιλόλογοι

 όπως οι Βέλκερ, Κλάιν,

 Σρίφτ, Ρέιναχ, Βιλαμόβιτς, που προσπάθησαν

 να αποκαταστήσουν ηθικά 

την μεγάλη ποιήτρια όλων των εποχών. 

Ο σύγχρονος ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης 

που κατάγεται από την Λέσβο, περιέγραψε

 την Σαπφώ σαν μια «μακρινή εξαδέρφη» του 

με την οποία μεγάλωσαν παίζοντας 

«στους ίδιους κήπους, γύρω από τις ίδιες ροδιές,

 πάνω απ' τις ίδιες στέρνες» και της αφιέρωσε 

ένα από τα μικρά του έψιλον.

Πηγή: Θεαγένης Γεώργιος Κοσμόπουλος

"Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη,
σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει.
Ήρθες, καλά που έκανες, 
που τόσο σε ζητούσα,
δρόσισες την ψυχούλα μου, 
που έκαιγε ο πόθος.

Κι από το γάλα πιο λευκή,
απ' το νερό πιο δροσερή,
κι από το πέπλο το λεπτό πιο απαλή.
Από το ρόδο πιο αγνή,
απ' το χρυσάφι πιο ακριβή,
κι από τη λύρα πιο γλυκειά,
 πιο μουσική.

Πάει καιρός που κάποτε σ' αγάπησα, Ατθίδα,
μα τότε μου 'μοιαζες μικρό κι αθώο κοριτσάκι.
Συ που μαγεύεις τους θνητούς, παιδί της Αφροδίτης,
απ' όλα το καλύτερο εσύ 'σαι το αστέρι".

Σαπφώ- Ποιήματα με μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη

http://niovilontou.pblogs.gr

1. Κέλομαι σε Γογγύλα

Σε φωνάζω Γογγύλα
Φανερώσου πάλι κοντά μου
Το χιτώνα τον άσπρο σαν το γάλα όταν φοράς,
νά 'ξερες τους πόθους που σε τριγυρίζουν
όμορφη, και πώς χαίρομαι που δεν είμαι εγώ,
μα η ίδια η Αφροδίτη που σε μαλώνει.

2. Ατθίδα

Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη
σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει.
'Ηρθες, καλά που έκανες, που τόσο σε ζητούσα
δρόσισες την ψυχούλα μου, που έκαιγε ο πόθος.
Από το γάλα πιο λευκή
απ' το νερό πιο δροσερή
κι από το πέπλο το λεπτό, πιο απαλή.
Από το ρόδο πιο αγνή
απ' το χρυσάφι πιο ακριβή
κι από τη λύρα πιο γλυκιά, πιο μουσική...

3. Θεός μου φαίνεται..

Θεός μου φαίνεται στ΄ αλήθεια εμένα κείνος
ο άντρας που κάθεται αντίκρυ σου κι από
κοντά τη γλύκα της φωνής σου απολαμβάνει
και το γέλιο σου αχ που ξελογιάζει
και που λιώνει στο στήθος την καρδιά μου
σου τ΄ ορκίζομαι" γιατί μόλις που πάω να
σε κοιτάξω νιώθω ξάφνου μου κόβεται η μιλιά μου
μες στο στόμα η γλώσσα μου
στεγνώνει" πυρετός κρυφός με σιγοκαίει κι
ούτε βλέπω τίποτα ούτε ακούω μα
βουίζουν τ΄ αυτιά μου κι ένας κρύος ιδρώτας
το κορμί μου περιχάει" τρέμω σύγκορμη αχ
και πρασινίζω σάν το χόρτο και λέω πώς λίγο ακόμη"
λίγο ακόμη και πάει θα ξεψυχήσω.

4. Το τραγούδι της Αριγνώτας
.....
Συχνά από τις Σάρδες σε μας δώ πέρα
η σκέψη της γυρίζει,
πως ζούσαμε μαζί,
τι εφάνταζες εμπρός της σα μια θεά,
κι η ποιο τρανή χαρά της
το δικό σου τραγούδι ήτανε πάντα.

Τώρα μέσα στις Λυδές γυναίκες ξεχωρίζει
καθώς σαν πέσει ο ήλιος
κι η σελήνη ροδοδάχτυλη λάμπει
τ' άστρα τ' άλλα σκοτεινιάζοντας
κι ίδια γύρω αφήνει το φώς της να απλωθεί
πα σ' αλμυρά πελάγη και σε πολύανθες χώρες.

Κι έχει πάρει γλυκιά δροσιά να χύνεται
τα ρόδα μοσχοβολούν και τ' απαλό χορτάρι
και το τριφύλλι ολούθε τ' ανθισμένο.

Κι εκείνη πέρα δώθε τριγυρίζει
την Ατθίδα θυμάμενη
η καρδιά της η τρυφερή από πόθο πλημμυρίζει
κι απ' τον καημό βαραίνει μες τα στήθη.

Κι εμας τις δυό φωνάζει
να βρεθούμε κοντά της.
'Ομως, [...]

5. Αποχαιρετισμός στην μαθήτρια.

"Να 'σαι ευτυχισμένη, πήγαινε, άλλωστε τίποτα δε διαρκεί.
Να θυμάσαι όμως πάντα πόσο σ' αγάπησα,
κρατιόμασταν χέρι χέρι μέσα στη νύχτα που ευωδίαζε,
πηγαίναμε στην πηγή ή τριγυρίζαμε στους λόγγους
κι έφτιαχνα για το λαιμό σου γιρλάντες μεθυστικές". 

6. Απόσπασμα

''κι ανάμεσα σε μαλακά σκεπάσματα χνουδάτα
με προσοχή την πλάγιασε
α να `ταν πάντα το κεφάλι ν' ακουμπάς
σε τέτοιας φιλενάδας τρυφερής τα στήθη
να κράταγε για μένα δυο φορές η νύχτα ετούτη
να `ταν χρυσή Αφροδίτη μου
τέτοια μια μοίρα να μου λάχει εμένα!» 

7. Για την Ατθίδα

«πάλι πάλι ο έρωτας` ο έρωτας με παιδεύει
και πώς να τον παλέψω Ατθίδα μου` που
αυτός με τα φαρμάκια και τις γλύκες του
μου κόβει τα ήπατα το τέρας!
κι εσύ πάει με βαρέθηκες`
κάνεις φτερά το ξέρω για την Ανδρομέδα
ποια `ναι λοιπόν αυτή που σε ξετρέλανε
η χωριάτα που μήτε
καν πώς να κρατήσει το φουστάνι της πάνω
από τον αστράγαλο δεν ξέρει;»

8. Για την Μίκα

«μα να σ' αφήκω εγώ δε γίνεται Μίκα γλυκιά μου`
κι ας έλαχε να σ' αγαπήσουν κόρες από το σόι των Πενθελιδών
εμάς όλο παραξενιές
κάποιο μαγευτικό τραγούδι στ' άκουσμα ψάλλει
κι αηδόνια με κελαηδητό τρελό
δρόσο σταλάζοντας...»

9. Αποσπάσματα..

''....

μια παιδούλα τρυφερή λεπτή που μάζευε
αγκαλιές λουλούδια που η φωνή της κι
απ' της λύρας είναι ακόμη πιο γλυκιά
πιο λευκή κι απ' το γάλα πιο γλυκόπιοτη α-
πό το νερό πιο μελωδική απ' τη λύρα πιο
γαύρη απ' της φοράδας πιο βελούδινη απ'
το ρόδο πιο τρυφερή απ' το ρούχο το απαλό
πιο πολύτιμη από το χρυσάφι.''

''...

μαντατοφόρος άνοιξης ηδονικής φωνής αηδόνι
της Αφροδίτης η θεραπαινίδα η χρυσοφώτεινη
ανέβαινε ψηλά η πανσέληνος
και στου βουνού το χώρο συναγμένες
καθώς σ' άλλους καιρούς της Κρήτης οι κοπέλες
έσερναν το χορό τριγύρω στον ωραίο βωμό
και με ρυθμό τα λυγερά τα πόδια τους
χτυπώντας πατούσανε στα τρυφερά των χόρτων
ανθουλάκια.''

''...
αρχινώ το τραγούδι μου μ' αιθέρια λόγια
μα γι'αυτό κι απαλά στ' άκουσμα
την Ομορφιά διακόνησα-τι ποιο μεγάλο θα μπορούσα
που μ' αξίωσαν (οι Μούσες) τη δική τους
δύναμη δίνοντας να λέω: αλήθεια
σε μελλούμενους καιρούς κάποιος
θα βρίσκεται να με θυμάτ' εμένα.'' 

11.  Γρήγορα η ώρα πέρασε..

γρήγορα η ώρα πέρασε,μεσάνυχτα κοντεύουν,
πάει το φεγγάρι πάει κι η Πούλια βα-
σιλέψανε-και μόνο εγώ κείτομαι δω μονάχη
κι έρημη ο Έρωτας που βάσανα μοιράζει
ο Έρωτας που παραμύθια πλάθει
μου άρπαξε την ψυχή μου και την τρά-
νταξε ίδια καθώς αγέρας από τα βουνά χυ-
μάει μέσα στους δρυς φυσομανώντας.