ΤΟ ΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΤΕΛΕΣΙΓΡΑΦΟ
ΚΑΙ ΤΟ «ΟΧΙ» ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ
Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΡΔΑΤΟΥ*
Καλλιεργήθηκε από τα κάθε λογής όργανα του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου η ιδέα πως ο Μεταξάς στα ξημερώματα της 28 Οκτώβρη 1940 που δέχθηκε στο σπίτι του την επίσκεψη του Ιταλού πρεσβευτή Ε. Γκράτσι, κράτησε όλη του την ψυχραιμία και στο φασιστικό τελεσίγραφο απάντησε με ένα ΟΧΙ. Τόσα έχουν γραφεί από τις ελληνικές εφημερίδες του καιρού εκείνου, ώστε παρ΄ ολίγο να σχηματισθεί και ολόκληρος θρύλος στο ζήτημα αυτό. Kαι όμως τα πράγματα δεν έγιναν όπως το Γραφείο του Τύπου του τεταρτοαυγουστιανού καθεστώτος, πλαστογραφώντας την αλήθεια, τόνιζε σ΄ όλους τους τόνους της προπαγάνδας.
Ο Μεταξάς κανένα ΟΧΙ δεν είπε στον Ιταλό πρεσβευτή. Το ΟΧΙ το είπε ο ελληνικός λαός και στο αλβανικό και ύστερα με την εθνική του αντίσταση. Τον πόλεμο λοιπόν του τον επέβαλε ο Ιταλικός φασισμός. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια. Και υπάρχουν και ντοκουμέντα. Ο τότε πρεσβευτής της φασιστικής Ιταλίας Ε. Γκράτσι έγραψε σαν να πούμε της αναμνήσεις του και τις δημοσίευσε κι΄ όλας. Πρέπει δε προκαταβολικά να τονίσουμε πως απ΄ όσα δημοσίευσε ο Γκράτσι βγαίνουν πολλά στοιχεία που χαρακτηρίζουν καλά τον Έλληνα δικτάτορα στις κρίσιμες για τη χώρα μας εκείνες στιγμές.
Ο Μεταξάς ήταν ως το κόκκαλο γερμανόφιλος και ιταλόφιλος κι΄ αν ο Μουσολίνι δεν ήταν τόσο προκλητικός ίσως ο αρχηγός του τεταρτοαυγουστιανού καθεστώτος νάβρισκε τον τρόπο να τα στρίψει και να πάει με τον άξονα. Απ΄ την αιτία αυτή κήρυχνε στην Πάτρα κι΄ αλλού λίγους μήνες πριν ξεσπάσει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος πως «είναι μωροί εκείνοι που βλέπουν στο διεθνή ορίζοντα περιπλοκάς και πολέμους». Και από την ίδια αιτία άφησε ανέτοιμη την Ελλάδα και παράδωσε τον ελληνικό στρατό στα χέρια ανίκανων αξιωματικών. Ήταν της ιδέας -κι΄ όταν πια κηρύχθηκε ο παγκόσμιος πόλεμος- ότι οι φίλοι του, ο Γκαίμπελς και ο Γκαίρινγκ θα τον προστάτευαν και δεν θάφηναν τα πράγματα να πάρουν την τροπή που πήραν. Ακόμα πίστευε πως και ο Μουσολίνι δεν θα κατέβαινε πιο κάτω από την Αλβανία όχι γιατί φοβότανε τους Εγγλέζους -αυτοί δεν υπολογίζονταν τότε- αλλά γιατί στην Ελλάδα υπήρχε φασιστικό καθεστώς – δηλαδή «αδελφόν καθεστώς», όπως έλεγε ο Νικολούδης1λίγες μέρες πριν μας κηρύξει ο Μουσολίνι τον πόλεμο.
Εξ΄ άλλου ο Ι. Πολίτης, ο τότε πρεσβευτής μας στη Ρώμη, είδε κι΄ έπαθε όσο να πείσει το Μεταξά πως η φασιστική Ιταλία ετοιμαζόνταν να μας χτυπήσει. Ο ίδιος κ. Πολίτης σε μια ιδιαίτερη συνομιλία μας λίγο καιρό πριν φύγει κρυφά από την Ελλάδα στον καιρό της κατοχής μου ανακοίνωσε πως έβρισκε μεγάλη αντίδραση στο υπουργείο των Εξωτερικών γιατί δεν ήθελαν να τον πιστεύσουν πως η Ιταλία μια μέρα θα μας χτυπούσε! Τέτοια νοοτροπία είχαν οι περίφημοι κυβερνήτες της χώρας μας όταν και τα μικρά παιδιά το καταλάβαιναν πως ο ορίζοντας ολοένα σκεπάζονταν από νέφη και ο ιταλικός φασισμός μας ετοίμαζε την ίδια τύχη της Αλβανίας.
Μα και όταν το μαχαίρι έφτασε στο κόκκαλο και ο φασισμός μας χτυπούσε απειλητικά την πόρτα, πάλι ο Μεταξάς δεν έπαιξε τον ιστορικό ρόλο που καλούσαν οι περιστάσεις να παίξει. Ως την τελευταία στιγμή έλπιζε πως ο Μουσολίνι δεν θα μας επιτίθονταν γιατί πολλά περίμενε από τον Χίτλερ που τον πίστευε φίλο και προστάτη της Ελλάδας! Γι΄ αυτό όταν στις 4 το πρωΐ της 28 του Οκτώβρη 1940 τον ξύπνησε ο Ιταλός πρεσβευτής Γκράτσι για να του επιδώσει το τελεσίγραφο, δεν κατάλαβε περί τίνος επρόκειτο -έτσι διηγείται ο Γκράτσι που κατά τα άλλα γράφει με πολύ συμπάθεια για το Μεταξά- κι΄ άρχισε τις φιλοφρονήσεις. Άμα δε διάβασε το τελεσίγραφο, ούτε αγρίεψε, ούτε κράτησε την ψυχραιμία του, ούτε βρήκε δύο λέξεις από κείνες που μένουν ιστορικές να πει για λογαριασμό της Ελλάδας, παρά δάκρυσε. Κι΄ ήταν τα δάκρυά του αυτά δάκρυα συγκίνησης φυσικά, αλλά συγκίνησης γιατί δεχόταν το ράπισμα από το φασισμό, που τόσο πολύ τον εξυπηρέτησε.
«Ο Μεταξάς -γράφει ο Γκράτσι- άρχισε να διαβάζει το τελεσίγραφο. Τα χέρια του καθώς διάβαζε, έτρεμαν ελαφρά και δια μέσου των γυαλιών του είδα τα μάτια του να δακρύζουν, όπως συνέβαινε όταν βρίσκονταν σε μεγάλη συγκίνηση. Άμα τελείωσε το διάβασμα με κοίταξε κατάματα και με φωνή συγκινημένη αλλά σταθερή μου είπε (γαλλικά) «Ώστε έχουμε πόλεμο». Του απάντησα πως αυτό δεν ήταν απαραίτητο και ότι η ιταλική κυβέρνηση έλπιζε πως η ελληνική θα δεχόταν την αξίωσή της να περάσουν ελεύθερα τα ιταλικά στρατεύματα που θα άρχιζαν τις κινήσεις τους στις 6 το πρωΐ. Ο Μεταξάς μου είπε τότε πως αυτό ήταν αδύνατο κι΄ αν θα ήθελε να ενδώσει. Δεν μπορούσε να βρει μέσα σε τρεις ώρες τον καιρό να πάρει διαταγές απ΄ το Βασιλέα και να μεταβιβάσει τις αναγκαίες οδηγίες. Ο Μεταξάς με ρώτησα αν τουλάχιστον μπορούσα να του υποδείξω ποια ήταν τα στρατηγικά σημεία που ήθελε να καταλάβει η ιταλική κυβέρνηση. Φυσικά υποχρεώθηκα να του απαντήσω πως δεν είχα καμιά ιδέα». Ο Μεταξάς απάντησε: ΄ Βλέπετε ότι είναι αδύνατο (να κάνω τίποτα). Η ευθύνη του πολέμου βαρύνει την ιταλική κυβέρνηση ΄».
Όπως φαίνεται απ΄ τη στιχομυθία αυτή, ο Μεταξάς, αν το ιταλικό τελεσίγραφο ήταν κάπως ελαστικό, θάρχιζε διαπραγματεύσεις, δηλαδή θα υποχωρούσε, αφού φυσικά πρώτα έκανε τις ανάλογες μεταβολές στο ναυτικό και στο στρατό, γιατί ύστερα από τον τορπιλισμό της «Έλλης» ο ελληνικός στρατός και λαός είχαν εξαγριωθεί και ο Μεταξάς βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση. Τον δέχτηκε λοιπόν τον πόλεμο σαν αναγκαίο κακό, περιμένοντας την ηθική υποστήριξη του Χίτλερ. Γι΄ αυτό όταν ήλθαν οι Άγγλοι στην Ελλάδα ως σύμμαχοι και έφερναν πολεμικό υλικό και βαρειά τανκς, άρχισε να δυσφορεί και να διαμαρτύρεται έμμεσα όπως μου έλεγε τότε ο κ. Γεωργ. Καρτάλης, που ως στρατιώτης είχε εμπιστευτική θέση. Έβαλε μάλιστα και τις αρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες να δηλώνουν στους Εγγλέζους πως τα γεφύρια των ελληνικών δρόμων δεν αντέχουν για να μεταφερθεί στο εσωτερικό το αγγλικό υλικό και υπάρχει κίνδυνος να γίνουν δυστυχήματα και καταστροφές.
Δηλαδή ο Μεταξάς, που στο αναμεταξύ, όπως έγραψαν ευρωπαϊκές εφημερίδες μέσον του Τούρκου υπουργού των Εξωτερικών Σαράτσογλου διαπραγματεύονταν με τον Χίτλερ για να βρεθεί μια διέξοδος στην ιταλοελληνική διαφορά και να σταματήσει ο πόλεμος, δυσφορούσε για τις προετοιμασίες των Εγγλέζων κι΄ αυτό γιατί δεν ήθελε να βρουν οι φίλοι του Γερμανοί καμμιά αντίσταση από ξένο στρατό όταν την άνοιξη θα κατέβαιναν στην Ελλάδα. Έτσι σκέπτονταν κι΄ αυτά μαγείρευε ο «εθνικός κυβερνήτης».
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Φύλλο της Κυριακής 28 Οκτώβρη 1945 – Η φωτογραφία είναι από την εφημερίδα «Απελευθερωτής» (Όργανο της ΚΕ του ΕΑΜ), Φύλλο του Σαββάτου 28 Οκτωβρίου 1944)
______________________________
1 Ο Θεολόγος Νικολούδης ανέλαβε μετά τη κήρυξη της δικτατορίας του Μεταξά στις 4 Αυγούστου 1936 υφυπουργός Τύπου και Τουρισμού.
_____________________________
* Ο Γιάννης Κορδάτος φοίτησε σε σχολεία της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, και τέλειωσε το γυμνάσιο στον Βόλο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Υπήρξε πολυγραφότατος, μελετητής της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή. Υπήρξε από τα ιδρυτικά στελέχη της «Φοιτητικής Συντροφιάς» και του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος – Κομμουνιστικό ή ΣΕΚΕ(Κ) (1920), προκατόχου του ΚΚΕ, και διετέλεσε γενικός γραμματέας του (1920-1924) και διευθυντής του Ριζοσπάστη (1922-1924). Το 1927, αποχώρησε από το ΚΚΕ, επειδή διαφώνησε με τις θέσεις του κόμματος για την Μακεδονία. Συνέχισε ωστόσο να είναι κοντά στο ΚΚΕ, και γι΄ αυτό φυλακίστηκε στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά.Αν και αυτοδίδακτος ιστορικός, εντούτοις ήταν πολυγραφότατος. Το βιβλίο του «Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επανάστασης», που κυκλοφόρησε το 1924, ήταν ένα από τα πρώτα δείγματα του «ιστορικού υλισμού» στην Ελλάδα, και προκάλεσε ποικίλες και έντονες αντιδράσεις. Παρόμοιες αντιδράσεις προκάλεσε και το βιβλίο του Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός, μια «κριτική έρευνα», όπως γράφει ο ίδιος, «πάνω στο μεγαλύτερο επαναστατικό κίνημα που συγκλόνισε τον κόσμο, τον χριστιανισμό και το λαϊκό ηγέτη και επαναστάτη Χριστό». Το βιβλίο αυτό, αν και αποτέλεσμα μόχθου 20 ετών, δεν κυκλοφόρησε παρά μόνο μετά τον θάνατό του, καθώς κανένας εκδότης δεν τολμούσε να αναλάβει την έκδοσή του.
Ήταν επίσης μεγάλος γνώστης της Ελληνικής Γραμματείας, αρχαίας και νέας, και ασχολήθηκε επαγγελματικά ως επιμελητής των εκδόσεων της κλασικής Ελληνικής Γραμματείας, που κυκλοφόρησαν από τον οίκο του Ι. Χ. Ζαχαρόπουλου.
Σήμερα, στην γενέτειρά του Ζαγορά, λειτουργεί πολιτιστικός σύλλογος που φέρει το όνομά του, ενώ το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας τον τίμησε δίνοντας το όνομά του σε κεντρικό αμφιθέατρο στο κτίριο Παπαστράτου στον Βόλο. (biblionet.gr).
http://www.kolivas.de/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου